Πληθώρα ερευνών υπογραμμίζει τη θετική επίδραση των συμμετοχικών ή/ και κοινοτικών μουσικών δράσεων στην ευζωία των ηλικιωμένων ατόμων (Creech et al., 2014· Lally, 2009· Skingley et al., 2016· Varvarigou et al., 2012). Ωστόσο, η πλειονότητα των ερευνών εστιάζει σε ηλικιωμένους που διαβιούν στην κοινότητα, ενώ οι μελέτες που εξετάζουν τις επιδράσεις της κοινοτικής μουσικής σε δομές μακροχρόνιας φροντίδας παραμένουν περιορισμένες.

Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, υλοποιήθηκε ένα πρόγραμμα κοινοτικής μουσικής, διάρκειας δέκα μηνών, σε δύο δομές μακροχρόνιας φροντίδας με σκοπό τη διερεύνηση της συμβολής του στην ευζωία των ηλικιωμένων συμμετεχόντων. Η παρούσα παρουσίαση επιδιώκει (α) την ανάλυση του θεωρητικού πλαισίου που καθοδήγησε τον σχεδιασμό του προγράμματος και (β) την ανάδειξη προκαταρκτικών ποιοτικών ευρημάτων που συνηγορούν στη θετική συσχέτιση μεταξύ ευζωίας και πρακτικών της κοινοτικής μουσικής, κατά την όψιμη ενήλικη ζωή. 

Έχοντας ως βάση το θεωρητικό υπόβαθρο που διέπει τη φιλοσοφία της κοινοτικής μουσικής πράξης αλλά και συνυπολογίζοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ατόμων που συμμετείχαν στις μουσικές συναντήσεις, σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα δομημένο πάνω στις εξής πέντε αρχές: (1) έμφαση στην ενεργό εμπλοκή και συμμετοχή, (2) ενίσχυση ελευθερίας επιλογών και έκφρασης, (3) διατήρηση σταθερής δομής στις μουσικές συναντήσεις, (4) ευελιξία ως προς τη μουσική διαδικασία, και (5) δημιουργία κλίματος ασφάλειας, φιλοξενίας, και οικειότητας. 

Οι συναντήσεις πραγματοποιούνταν σε εβδομαδιαία βάση, με τη συμμετοχή 27 ηλικιωμένων, οι οποίοι παρουσίαζαν ετερογένεια ως προς τη λειτουργικότητα και τη γνωστική κατάσταση (ηλικιωμένοι με άνοια [ν=8], με νοητική αναπηρία [ν=11], χωρίς γνωστικής φύσεως ελλείμματα [ν=8]). Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσω βιντεοσκόπησης/παρατήρησης των μουσικών συναντήσεων και ημιδομημένων συνεντεύξεων με άτομα από το προσωπικό των δομών και τους βοηθούς της εμψυχώτριας/ ερευνήτριας (ν=4). 

Μέσω της διαδικασίας της θεματικής ανάλυσης, των δεδομένων που προέκυψαν από την παρατήρηση του βιντεοσκοπημένου υλικού και τις συνεντεύξεις, αναδύθηκε ότι το πρόγραμμα κοινοτικής μουσικής συνέβαλε σε ενίσχυση του αισθήματος «ανήκειν», στη βελτίωση της διάθεσης και στη γενικότερη ενίσχυση θετικών συμπεριφορών. Επιπλέον, οι μουσικές συναντήσεις δημιούργησαν ευκαιρίες για κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων.

• Μουσική και κοινότητες

Η Ραφαέλα Τρούλου είναι υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) με αντικείμενο την κοινοτική μουσική. Η διδακτορική της έρευνα μελετά την επίδραση των κοινοτικών μουσικών δράσεων στην ευζωία των ηλικιωμένων ατόμων και έχει χρηματοδοτηθεί από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.). Διαθέτει, επίσης, μεταπτυχιακό στην ειδίκευση "Μουσική & Κοινωνία" και εργάζεται ως μουσικοπαιδαγωγός την τελευταία δεκαετία στην προσχολική εκπαίδευση. Έχει παρουσιάσει το ερευνητικό της έργο σε αρκετά συνέδρια, συμπεριλαμβανομένου του 33ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για το Alzheimer, στο οποίο έλαβε χρηματοδότηση για να παρουσιάσει μέρος της διατριβής της.

Η Λελούδα (Λήδα) Στάμου είναι καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγικής στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ιδρύτρια και διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μουσική και Κοινωνία», καθώς και επιστημονικά υπεύθυνη του Baby Artist καθώς και του ΑΓΕΡΑΣ: Πρόγραμμα Μουσικής Ευεξίας και Θεραπείας για την Τρίτη Ηλικία, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Έχει πιστοποιηθεί στη διδασκαλία με τη μέθοδο Σουζούκι, τη μέθοδο Orff, και τη Θεωρία Μουσικής Μάθησης. Έχει διδάξει στο University of Nevada, Las Vegas των Η.Π.Α. Είναι επιστημονικά υπεύθυνη του έργου «Μουσική και πολιτισμός στην υπηρεσία της υγείας, της ευζωίας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης». Έχει δημοσιεύσει σημαντικό αριθμό άρθρων και κεφαλαίων σε βιβλία. Επί σειρά ετών διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση.