Τα Μουσικά Σχολεία στην Ελλάδα παρέχουν στους μαθητές τη δυνατότητα συμμετοχής σε ποικίλα μουσικά σύνολα, τα οποία διαμορφώνονται, σύμφωνα με το ισχύον πρόγραμμα σπουδών, βάσει της δομής και του ρεπερτορίου που εκτελούν. Ανεξαρτήτως του προσανατολισμού μιας μαθητικής ορχήστρας, η ερευνητική δραστηριότητα αναδεικνύει την προστιθέμενη παιδαγωγική αξία της ενσωμάτωσης άτυπων διαδικασιών μουσικής μάθησης σε μουσικά σύνολα, με στόχο την ενίσχυση της δημιουργικότητας, της συνεργασίας και της ενεργής συμμετοχής των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία. Ανάλογες προσεγγίσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συνεργατικές πρακτικές και στοιχεία αλληλομάθησης (Schiavio et al., 2020), τον μαέστρο ως ισότιμο μέλος της ορχήστρας (McCaleb, 2022), το παίξιμο με το αφτί (Varvarigou, 2016), την επιλογή ρεπερτορίου από τον ίδιο τον μαθητή, την εκμάθηση χωρίς σημειογραφία (Green & Baker, 2013), καθώς και τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό (Wright & Kanellopoulos, 2010). Παρά την παιδαγωγική αξία των άτυπων αυτών διαδικασιών, στο σύνολο «Ορχήστρα Εγχόρδων – Συμφωνική Ορχήστρα», που υπάγεται στα «Μουσικά Σύνολα (Οργανοχρησίας ή άλλου είδους)» (ΦΕΚ 2858/τ. Β΄/2015), δεν φαίνεται να ενσωματώνονται αντίστοιχες πρακτικές. Αντίθετα, στα σύνολα «Σύγχρονη Ορχήστρα (Ποικίλης Μουσικής)» και «Σύνολα Έκφρασης και Δημιουργίας» οι άτυπες μορφές περιγράφονται και ενισχύονται από το ισχύον πρόγραμμα σπουδών, ενώ στο υπό εξέταση σύνολο ο προσανατολισμός παραμένει σε τυπικές μορφές μουσικής εκπαίδευσης.

Η παρούσα έρευνα στοχεύει στη διερεύνηση των απόψεων και εμπειριών που αναδύονται μέσα από την πρακτική εφαρμογή άτυπων διαδικασιών μουσικής διδασκαλίας και μάθησης σε ένα σύνολο δυτικής λόγιας μουσικής. Απώτερος στόχος είναι η εξέταση της καλλιέργειας των μουσικών δεξιοτήτων των μαθητών, καθώς και η ενίσχυση της ενεργούς εμπλοκής τους, των κινήτρων και της ανάπτυξης της μουσικής έκφρασης μέσα από πρακτικές αυτοσχεδιασμού, συνεργασίας, αλληλομάθησης και χρήσης μη-συμβατικής παρτιτούρας. Η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε σε Μουσικό Σχολείο της Στερεάς Ελλάδας από τον Οκτώβριο του 2024 έως τον Ιανουάριο του 2025, στο σύνολο «Ορχήστρα Ευρωπαϊκής Μουσικής», με τη συμμετοχή εικοσιπέντε (25) μαθητών διαφορετικών μουσικών επιπέδων και οργάνων. Για τη συλλογή δεδομένων αξιοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με τους μαθητές, παρατηρήσεις πεδίου από την ερευνήτρια-εκπαιδευτικό, καθώς και παρατηρήσεις κριτικού φίλου-εκπαιδευτικού που συμμετείχε ως μουσικός στην ορχήστρα. Τα ευρήματα καταδεικνύουν τα θετικά αποτελέσματα της ενσωμάτωσης άτυπων πρακτικών σε ένα πλαίσιο μουσικών συνόλων τυπικής εκπαίδευσης, ιδιαίτερα ως προς την αυτονομία, τη δημιουργικότητα, την εξοικείωση με το όργανο και τα κίνητρα των μαθητών, καθώς και ως προς την ενίσχυση των  μουσικών δεξιοτήτων και της αυτοπεποίθησής τους.

• Προγράμματα σπουδών και κριτική προσέγγιση
• Μουσικές εμπειρίες με νόημα

Η Ηρώ Παναγιωτοπούλου είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο πρόγραμμα «Μουσική Εκπαίδευση σε Τυπικά και Άτυπα Περιβάλλοντα» του ίδιου τμήματος. Είναι πτυχιούχος πιάνου και ανωτάτων θεωρητικών. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τα τελευταία χρόνια διδάσκει στο Μουσικό Σχολείο Λιβαδειάς. Τα ενδιαφέροντά της εστιάζουν στη διδασκαλία, τη μάθηση και τη διεύθυνση μουσικών συνόλων, καθώς και στη χορωδιακή μουσική, τόσο στο σχολικό πλαίσιο όσο και στην τοπική κοινότητα, όπου διευθύνει τη Μικτή Χορωδία Λιβαδειάς «Έρκυνα».

Ο Δρ. Γιάννης Μυγδάνης είναι μουσικοπαιδαγωγός, συνθέτης, σχεδιαστής μουσικών εκπαιδευτικών λογισμικών και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Είναι εντεταλμένος διδάσκων στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, καθώς και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Μουσική Εκπαίδευση σε Τυπικά και Άτυπα Περιβάλλοντα» του ίδιου πανεπιστημίου. Παράλληλα, εργάζεται ως εκπαιδευτικός μουσικής στο Δημοτικό του Pierce – The American College of Greece. Έχει παρουσιάσει εργασίες σε περισσότερα από 45 διεθνή συνέδρια για θέματα που εστιάζουν στη μουσική, εκπαίδευση και τεχνολογία, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 45 άρθρα σε συλλογικούς τόμους, διεθνή επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.