στη μουσική εκπαίδευση

Η εργασία στοχεύει να αντιμετωπίσει κριτικά κάποιες από τις βασικές θεωρήσεις και πρακτικές που υιοθετούνται και εφαρμόζονται στα μαθήματα της μουσικής στο σχολείο, αλλά και να προτείνει μια εναλλακτική κατεύθυνση με βάση την κοσμοκεντρική θεώρηση της εκπαίδευσης του Gert Biesta (Laes et al., 2025· Biesta, 2022· 2018). Σύμφωνα με τον Biesta στον χώρο της μουσικής αγωγής και γενικότερα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης εντοπίζονται δύο κίνδυνοι. Ο πρώτος σχετίζεται με την εξαφάνιση της τέχνης από την καλλιτεχνική εκπαίδευση, καθώς προβάλλεται πάντα η προσπάθεια να επιτευχθούν στόχοι, που συχνά μπορεί να αφορούν άλλα μαθήματα και γνωστικά αντικείμενα. Έτσι η μουσική μπορεί να γίνεται το εργαλείο για να βελτιώνεται κανείς στη γλώσσα ή στα μαθηματικά, ή ακόμη για να αποκτά γνωστικές ή κοινωνικές δεξιότητες. Ο δεύτερος κίνδυνος σχετίζεται με τη λεγόμενη «εκφρασιοκρατία», σύμφωνα με την οποία αποκλειστικός στόχος της μουσικής αγωγής είναι το παιδί να εκφράζεται. Με τον τρόπο αυτό, ο μαθητής συχνά παρουσιάζεται ως ο μοναδικός γνώμονας όλης της παιδαγωγικής διαδικασίας (σε μια αντιστοιχία με το πρόταγμα των αγορών: ο πελάτης έχει πάντα δίκιο), με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται από τη μουσική εκπαίδευση το δεύτερο βασικό στοιχείο, η εκπαίδευση. 

Οι παραπάνω σκέψεις του Biesta μπορούν να βρουν ένα ιδανικό πεδίο εφαρμογής στην προσπάθεια που γίνεται, κυρίως σε επίπεδο διακηρύξεων και προθέσεων, να ενισχύσουμε τα παιδιά συναισθηματικά με τη βοήθεια της μουσικής. Έτσι μπορεί, είτε από τη μια η μουσική να μετατρέπεται σε εργαλείο για την απόκτηση ακόμη μιας κατηγορίας δεξιοτήτων, είτε μπορεί το μάθημα της μουσικής να γίνεται ο χώρος έκφρασης συναισθημάτων, που συχνά συνοδεύεται απλώς από την αμηχανία των εκπαιδευτικών. Ακολουθώντας την πρόταση του Biesta για μια κοσμοκεντρική εκπαίδευση, θα επιχειρήσουμε να αναφέρουμε κάποιες βασικές αρχές, ώστε το άτομο με τα συναισθήματά του να είναι μέσα στον κόσμο, χωρίς να γίνεται το κέντρο του κόσμου. Αυτό προϋποθέτει  η μουσική αγωγή να γίνεται το πεδίο που επιτρέπει στον μαθητή να γίνεται υποκείμενο, επιδιώκοντας μια ισορροπία ανάμεσα στις επιθυμίες του και στην πραγματικότητα του κόσμου με τρόπο ώριμο. Πρόκειται για ένα εγχείρημα δύσκολο, αλλά εξαιρετικά σημαντικό. 

• Εμπειρίες, αξίες και πρακτικές της μουσικής και ηχητικής εκπαίδευσης
• Μουσική εκπαίδευση για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα

Ο Θεοχάρης Ράπτης είναι Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στο Ludwig-Maximilians-Universität του Μονάχου στη Γερμανία. Μετά τον τίτλο Magister στο Τμήμα Μουσικής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Παναγιώτη & Έφης Μιχελή. Είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνών και Διδακτικών Εφαρμογών του ΠΤΝ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αναπληρωτής Διευθυντής στο ΠΜΣ του ΠΤΝ Ιωαννίνων και συν-επιμελητής του επιστημονικού περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά. Τα ειδικά του ερευνητικά ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη μουσική εκπαίδευση στις μικρές ηλικίες, τη φιλοσοφία της μουσικής αγωγής, τη συστηματική μουσική παιδαγωγική και τη σχέση της μουσικής αγωγής με τα συναισθήματα.