Το ρεμπέτικο τραγούδι ως μουσικό είδος είναι ελάχιστα αξιοποιημένο στη σχολική μουσική εκπαίδευση και στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών μουσικής, ίσως λόγω του κοινωνικού περιθωρίου που αποτυπώνει (Stamatis, 2016). Η παρούσα έρευνα περιγράφει την ανάπτυξη και εφαρμογή του εκπαιδευτικού πρότζεκτ με τίτλο «Ταξίδι στο ρεμπέτικο», το οποίο υλοποιήθηκε από φοιτητές/φοιτήτριες πανεπιστημιακού τμήματος μουσικών σπουδών σε πέντε Γυμνάσια της περιοχής τους κατά το ακαδημαϊκό έτος 2023-24. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δίωρης διάρκειας περιλάμβανε ένα μουσικοθεατρικό δρώμενο από τους φοιτητές, ανοιχτή συζήτηση όλης της ομάδας φοιτητών και μαθητών, και συνεργατικές μουσικές δράσεις. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει πως οι έφηβοι μαθητές και οι νέοι φοιτητές σχετίστηκαν με το ρεμπέτικο τραγούδι μέσα από το παρόν πρότζεκτ και πως συζήτησαν για θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης, φτώχειας και προσφυγιάς, όπως αποτυπώνονται στα ρεμπέτικα τραγούδια και όπως τα γνωρίζουν οι ίδιοι. 

Το πρότζεκτ ακολούθησε ποιοτική μεθοδολογία. Το πλαίσιο της κριτικής παιδαγωγικής συνέβαλε τόσο στη διαμόρφωση των θεμάτων που συζητήθηκαν (αλληλεγγύη, δημοκρατία, κοινωνική τάξη, κοινωνική αλλαγή, ενεργός πολίτης) (Giroux, 1997· English & Davidson, 2023· Silverman, 2022), όσο και στον τρόπο συζήτησης και εφαρμογής των συνεργατικών δράσεων που ακολούθησαν (Abramo, 2015· Hess, 2017· Schmidt, 2005).  Τα ερευνητικά δεδομένα που συγκεντρώθηκαν βασίστηκαν στα αναστοχαστικά ημερολόγια των φοιτητών, το ημερολόγιο της ερευνήτριας, και την ανάλυση των στίχων που δημιούργησαν από κοινού οι συμμετέχοντες φοιτητές και μαθητές στο πνεύμα των ρεμπέτικων τραγουδιών που ακούστηκαν. Τα ημερολόγια των φοιτητών, της ερευνήτρια και οι νέοι στίχοι που γράφτηκαν από τους μαθητές συγκεντρώθηκαν και αναλύθηκαν θεματικά από την ερευνήτρια. 

Τα αποτελέσματα του πρότζεκτ εστιάζουν: α) στο πώς οι μαθητές και οι φοιτητές σχετίστηκαν με θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης που αναδύθηκαν μέσα από το ρεμπέτικο, β) τη δύναμη του αφηγηματικού λόγου, γ) τη συγγραφή στίχων ως ομαδική μουσική έκφραση και δ) το ερώτημα: τι μπορεί να προσφέρει το ρεμπέτικο στους νέους σήμερα; Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι τα τραγούδια που θίγουν κοινωνικά ζητήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως μέσο ενδυνάμωσης, έμπνευσης και κοινωνικού προβληματισμού των νέων σήμερα, και ότι οι συνεργατικές μουσικές δράσεις προσφέρουν πολύ δυνατές μουσικές εμπειρίες σε φοιτητές και μαθητές. Η έρευνα συμβάλλει σε έναν προβληματισμό για το αν μπορεί το ρεμπέτικο να προσφέρει μία μεταμορφωτική μουσική εμπειρία στους νέους σήμερα και πώς μπορούν να προσεγγιστούν ζητήματα κριτικής παιδαγωγικής στη μουσική εκπαίδευση.

• Μουσική εκπαίδευση για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα

Η Ζωή Διονυσίου είναι Καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγικής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μουσική Παιδαγωγική στο σχολείο και στην κοινότητα», και συντονίστρια πολλών δράσεων μουσικής στην κοινότητα. Είναι συνδιευθύντρια σύνταξης του περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά, συγγραφέας του βιβλίου: «Διδακτική της Μουσικής: Απόψεις, προσεγγίσεις, προοπτικές» (Κάλλιπος, 2025), συν-συγγραφέας τριών άλλων βιβλίων, και επιμελήτρια συλλογικών τόμων και δύο Αποθετηρίων μουσικοπαιδαγωγικού περιεχομένου («Ευτέρπη - Ψηφιακό Μουσικό Ανθολόγιο», «Τραγουδώντας Ελληνικά με τα τραγούδια της Μαρίζας Κωχ»). Είναι μέλος της Επιτροπής για τη Μουσική Εκπαίδευση στην Προσχολική Ηλικία (ECME) της Διεθνούς Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ISME) (2022-2028) και αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Ελλάδας στο Διεθνές Συμβούλιο για τις Παραδόσεις της Μουσικής και του Χορού (International Council for Traditions of Music and Dance, ICTMD Greece, από το 2022).