Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί μια διαρκή και συστηματική θυματοποίηση, που εκδηλώνεται μέσω λεκτικών ή/και σωματικών ενεργειών, προκαλώντας σοβαρές συναισθηματικές και κοινωνικές επιπτώσεις (NASEM, 2016). Πρόκειται για ένα σύνθετο εκπαιδευτικό ζήτημα το οποίο απαιτεί τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων –μαθητριών/μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων/κηδεμόνων και υπεύθυνων  χάραξης πολιτικής (Κοκκίδου & Μυγδάνης, 2024). Η πολυδιάστατη φύση του εκφοβισμού σχετίζεται με ατομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου, καθιστώντας δύσκολο τον περιορισμό της δυσλειτουργίας του (Osher et al., 2010· Olweus, 2009). 

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση, ανάλυση και ερμηνεία των αντιλήψεων, στάσεων και εμπειριών εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε μουσικά σχολεία της Στερεάς Ελλάδας, σχετικά με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Απώτερος στόχος είναι η διαμόρφωση προτάσεων πρόληψης και παρεμπόδισης της επιθετικότητας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πολυ-θυματοποίησης.

Η έρευνα είναι ποιοτική και βασίζεται στη συλλογή δεδομένων μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων από δεκαπέντε (15) εν ενεργεία εκπαιδευτικούς που διδάσκουν ατομικά μαθήματα οργάνου ή ομαδικά θεωρητικά μαθήματα σε μουσικά σχολεία. Παράγοντες έμφασης είναι ο καθοριστικός ρόλος των εκπαιδευτικών μουσικής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού στη σχολική κοινότητα, οι στρατηγικές διαχείρισης του προβλήματος θυματοποίησης και οι αποτελεσματικές πρακτικές για την ενίσχυση μιας παρέμβασης (Epelde-Larrañaga et al., 2020). Οι συνεντεύξεις ανέδειξαν σημαντικές θεματικές κατηγορίες αναφορικά με τις προσωπικές εμπειρίες των εκπαιδευτικών μουσικής και την παρατήρηση και κατανόηση περιστατικών θυματοποίησης στο σχολείο τους. Ιδιαίτερη πτυχή είναι η συμβολή των μαθημάτων μουσικής που μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλεία πρόληψης της επιθετικότητας και ενίσχυσης των αξιών της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν τη σημασία ενός θετικού κλίματος στα μουσικά σχολεία που ενισχύει την καλλιέργεια της αυτοαντίληψης, του σεβασμού και της αποδοχής. Τα σχολείο είναι καταδικασμένα αν δεν προσαρμοστούν στον κόσμο που αλλάζει. Στη σχολική κοινότητα, οι  εκπαιδευτικοί, οι μαθήτριες/τές και οι γονείς/κηδεμόνες έχουν τη δυνατότητα να προάγουν τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, αναδεικνύεται η σημασία της μουσικής ομαδικής δράσης στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και τη συμμετοχή των μαθητριών/μαθητών, με αποτέλεσμα τη μείωση συμπεριφορών εκφοβισμού. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι ορατή η ανάγκη εφαρμογής στοχευμένων, εκπαιδευτικών παρεμβάσεων, προσαρμοσμένων στις απαιτήσεις των μουσικών σχολείων, με απώτερη επιδίωξη την αποτροπή και εξάλειψη του σχολικού εκφοβισμού.

• Συμπερίληψη, περιθωριοποίηση, εκφοβισμός και αποκλεισμός

H Μαίη Κοκκίδου (MEd, PhD, post-PhD) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Έχει διδάξει ως ειδική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (ΠΤΔΕ, ΤΕΕΤ) και σε μεταπτυχιακά πρόγραμματα (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου). Διετέλεσε πρόεδρος της Ε.Ε.Μ.Ε. (2007-2012). Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά διεθνή περιοδικά. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων μεταξύ των οποίων: «Η εμψύχωση στη Διδασκαλία-Μάθηση», «Ευρωπαϊκά Μουσικά Προγράμματα Σπουδών: Φιλοσοφικοί Προσανατολισμοί, Τάσεις και Συγκριτική Θεώρηση», «From kindergarten to early adulthood: Findings from a longitudinal study», «Διδακτική της Μουσικής», «Μουσικό Βίντεο: οπτικοακουστική αφήγηση, εργαλεία ανάλυσης, εκπαιδευτικές εφαρμογές», «Music Definition and Music Education» και «Δημοφιλής Μουσική». Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν στα ΠΣ και στη φιλοσοφία μουσικής εκπαίδευσης, στη μουσική σημειωτική και στην πολυτροπική πρόσληψη και αντίληψη της μουσικής. 

Ο Δρ. Γιάννης Μυγδάνης είναι μουσικοπαιδαγωγός, συνθέτης, σχεδιαστής μουσικών εκπαιδευτικών λογισμικών και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Είναι εντεταλμένος διδάσκων στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, καθώς και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Μουσική Εκπαίδευση σε Τυπικά και Άτυπα Περιβάλλοντα» του ίδιου πανεπιστημίου. Παράλληλα, εργάζεται ως εκπαιδευτικός μουσικής στο Δημοτικό του Pierce – The American College of Greece. Έχει παρουσιάσει εργασίες σε περισσότερα από 45 διεθνή συνέδρια για θέματα που εστιάζουν στη μουσική, εκπαίδευση και τεχνολογία, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 45 άρθρα σε συλλογικούς τόμους, διεθνή επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. 

Η Παναγιούλα Καρέτσου (Υποψήφια Διδάκτωρ, MEd., BMus) είναι ερευνήτρια, μουσικός και καθηγήτρια μουσικής σε δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Εκπονεί το διδακτορικό στο Mary Immaculate College (MIC, Univeristy of Limerick) με επιβλέπουσα την Δρ. Μαρία Βαρβαρίγου. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Μουσική Εκπαίδευση και την Κοινοτική Μουσική (Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) και έχει λάβει Δίπλωμα Αρμονίας, Αντίστιξης και Φούγκας. Εργασίες της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα συνέδρια. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν στην κοινοτική μουσική, στο ομαδικό και χορωδιακό τραγούδι σε τυπικά και άτυπα εκπαιδευτικά πλαίσια.  

Η Μαρία Φουλίδου είναι μουσικός και καθηγήτρια πιάνου σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και συγκεκριμένα στα Μουσικά Σχολεία της Ελλάδας. Είναι απόφοιτος του τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με κατεύθυνση ειδίκευσης στο πιάνο και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Μουσική Εκπαίδευση και την Κοινοτική Μουσική του ίδιου τμήματος. Συμμετέχει ως ενεργό μέλος σε συναυλίες τόσο ατομικές όσο και μουσικής δωματίου, ενώ τα τελευταία χρόνια μελετά περισσότερο τη μουσική παιδαγωγική σε μικρότερες ηλικίες παιδιών. Τα ενδιαφέροντα της ως εκπαιδευτικός έχουν να κάνουν με την ψυχολογία της μουσικής αλλά και τα οφέλη της στους μαθητές όλων των ηλικιών.