Η μουσική, ιδιαίτερα το τραγούδι, αποτελεί μέρος της ζωής ενός παιδιού από τη γέννησή του (Niland, 2019). Η σύγχρονη βιβλιογραφία αναφορικά με τη διαδικασία μουσικής μάθησης και την εμπλοκής των παιδιών στη μουσική πράξη, δίνει ιδιαίτερη σημασία στις εμπειρίες που έχει το άτομο εκτός σχολικού πλαισίου και ειδικότερα στο σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το οικογενειακό περιβάλλον ως άτυπο πλαίσιο μουσικής μάθησης (Chitwood, 2018∙ Gibson, 2009∙ Ilari, 2018∙ Koops & Tate, 2021∙ Rodriquez, 2020). 

          Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην επίδραση των μουσικών αλληλεπιδράσεων σε οικογενειακά πλαίσια για τη συναισθηματική, κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών (Koops & Tate, 2021), καταδεικνύοντας τα σημαντικά οφέλη των άτυπων διαδικασιών μουσικής μάθησης (Folkestad, 2006∙ Green, 2005∙ Linton, 2014). Παρόλο που αρκετές έρευνες εστιάζουν στη χρήση της μουσικής σε οικογενειακά πλαίσια από μητέρες, ελάχιστες έρευνες έχουν διεξαχθεί που να διερευνούν τη μουσική αλληλεπίδραση παιδιών με άλλα μέλη της οικογένειας, όπως για παράδειγμα πατέρες, γιαγιάδες ή παππούδες (Dosaiguas et. al., 2021). 

          Η παρούσα έρευνα ήταν μια μελέτη περίπτωσης που εστίασε στον τρόπο που μια γιαγιά αλληλοεπιδρούσε μουσικά με τα τρία εγγόνια της σε οικογένεια στην Κύπρο, με στόχο να καλύψω το κενό στη βιβλιογραφία όπως αναφέρεται πιο πάνω. Το ενδιαφέρον για τη μελέτη της συγκεκριμένης περίπτωσης προέκυψε όταν ως εκπαιδευτικός αντιλήφθηκα κάτι δυνατό και όμορφο να βιώνεται σε μία οικογένεια μαθητών/τριών μου. Είχα εμπειρικά παρατηρήσει τη σημασία του κοινωνικού ή ακόλουθου προγράμματος σπουδών, του σώματος γνώσεων που τα συγκεκριμένα παιδιά έφεραν μαζί τους στο σχολείο (Κοκκίδου, 2015) και ήθελα να εξετάσω σε βάθος το συγκεκριμένο οικογενειακό πλαίσιο και κυρίως την αλληλεπίδραση των παιδιών αυτών με τη γιαγιά τους. 

          Στόχος της παρούσας μελέτης αποτέλεσε η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο πραγματοποιείται άτυπα η διδασκαλία τραγουδιών σε μια οικογένεια από τη γιαγιά στα τρία εγγόνια της και η διερεύνηση του ρόλου που διαδραματίζει αυτή η διαδικασία για τα παιδιά. Εφαρμόστηκε ποιοτική μεθοδολογία έρευνας με τον σχεδιασμό μιας μελέτης περίπτωσης και αξιοποιήθηκαν τα εξής εργαλεία συλλογής δεδομένων: ημιδομημένες ατομικές συνεντεύξεις, ημερολόγιο αναστοχασμού, ομάδες εστίασης, παρατήρηση και οπτικοακουστικό υλικό. Η έρευνα ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2023 και ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2025. 

           Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με θεματική ανάλυση, η οποία ανέδειξε τρεις θεματικές: οι άτυπες πρακτικές μουσικής μάθησης της γιαγιάς, το ρεπερτόριο και οι λόγοι επιλογής του από τη γιαγιά και η αξία αυτής της αλληλεπίδρασης. Τα ευρήματα της έρευνας κατέδειξαν τον τρόπο με τον οποίο η μουσική αλληλεπίδραση μέσα στην οικογένεια διαμόρφωσε την ταυτότητα των παιδιών στη μουσική, αλλά και τη μουσική στην ταυτότητα των παιδιών. Επίσης φάνηκε πως η μουσική επικοινωνία που διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε, καθοδηγήθηκε από τη μουσική ταυτότητα της γιαγιάς, η οποία και έδωσε νόημα στη μουσική πράξη. Τα ευρήματα αυτά μπορούν να αποτελέσουν πλαίσιο αναστοχασμού για τους μουσικοπαιδαγωγούς που επιθυμούν να διασυνδέσουν τα καθημερινά βιώματα των μαθητών με το επίσημο πρόγραμμα σπουδών. Η διδακτική διαδικασία στο σχολικό πλαίσιο μπορεί να εμπλουτιστεί και να ενισχυθεί, αντλώντας από τις πρακτικές μουσικής αλληλεπίδρασης που χρησιμοποιούνται σε οικογενειακά πλαίσια και καταφέρνουν να εμπλέξουν τα παιδιά σε εμπειρίες μουσικής με ξεχωριστό νόημα.

• Φυσικά περιβάλλοντα και ευαισθητοποίηση μέσω της μουσικής
• Εμπειρίες, αξίες και πρακτικές της μουσικής και ηχητικής εκπαίδευσης
• Συμπερίληψη, περιθωριοποίηση, εκφοβισμός και αποκλεισμός
• Μουσική στην ειδική αγωγή
• Μουσική εκπαίδευση για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα
• Διαθεματικές προσεγγίσεις στη μουσική εκπαίδευση
• Προγράμματα σπουδών και κριτική προσέγγιση
• Ιστορικές και πολιτισμικές διαστάσεις και σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές
• Ψηφιακό περιβάλλον και μουσική εκπαίδευση
• Ψηφιακές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης
• Εναλλακτικά μουσικά όργανα
• Πλουραλισμός και μουσικοί πολυγραμματισμοί
• Μουσική και κοινότητες

Η Έλενα Φράγκου είναι μουσικοπαιδαγωγός στη Δημοτική εκπαίδευση της Κύπρου, πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κύπρου και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Μουσική Παιδαγωγική από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Κατέχει επίσης πτυχίο Πιάνου από το Εθνικό Ωδείο Κύπρου. Ως μουσικοπαιδαγωγός εργάζεται από το 2000, συμμετέχοντας παράλληλα στα βιωματικά μουσικά εργαστήρια του Υπουργείου Παιδείας Κύπρου και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου και σε Διεθνή Συνέδρια και Μουσικές ημερίδες του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου. Ειδικότερα την ενδιαφέρει η μουσική αγωγή στο Δημοτικό σχολείο, η ενίσχυση της ένταξης παιδιών με ειδικές ικανότητες στο μάθημα της μουσικής και οι άτυπες διαδικασίες μουσικής μάθησης.