Τα Μουσικά Σχολεία της Κύπρου, τα οποία ιδρύθηκαν το 2006 ως μέρος της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προσφέρουν ένα διττό πρόγραμμα που συνδυάζει τη γενική ακαδημαϊκή εκπαίδευση με την εντατική μουσική εκπαίδευση. Αυτά τα σχολεία έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της μουσικής αριστείας και της πολιτιστικής κληρονομιάς, προετοιμάζοντας παράλληλα τους μαθητές για ανώτατες σπουδές και επαγγελματική σταδιοδρομία στη μουσική. Ωστόσο, το πρόγραμμα σπουδών τους παραμένει σε μεγάλο βαθμό βασισμένο σε παραδοσιακά μοντέλα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη δυτική κλασική μουσική και την τοπική λαϊκή παράδοση, με περιορισμένη ενσωμάτωση σύγχρονων μουσικών πρακτικών.

Η παρούσα μελέτη διερευνά τις απόψεις των μαθητών σχετικά με τις εκπαιδευτικές τους εμπειρίες στα Μουσικά Σχολεία της Κύπρου, με στόχο να συμβάλει στον μελλοντικό σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών μέσα από το πρίσμα της φωνής των μαθητών. Αναγνωρίζοντας τους μαθητές ως βασικούς συντελεστές στη διδασκαλία και μάθηση (Cook-Sather, 2020; Fielding, 2012), η έρευνα επιδιώκει να απαντήσει σε τρία κεντρικά ερωτήματα: α) Ποια μαθήματα μουσικής από το πρόγραμμα σπουδών των μουσικών σχολείων θεωρούν οι μαθητές πιο χρήσιμα και ποια λιγότερο χρήσιμα; β) Ποιες μουσικές εμπειρίες θεωρούν πιο σημαντικές και ποιες λιγότερο σημαντικές; γ) Ποιες αλλαγές προτείνουν για τον εμπλουτισμό του προγράμματος σπουδών και των μουσικών τους εμπειριών;

Μέσω θεματικής ανάλυσης απαντήσεων σε ερωτηματολόγια ανοικτού τύπου, που συμπλήρωσαν 128 μαθητές λυκείου από όλη την Κύπρο, ηλικίας 15–18 ετών, η μελέτη αναδεικνύει τις προτιμήσεις και τις φιλοδοξίες των μαθητών. Τα ευρήματα δείχνουν σαφή προτίμηση σε μαθήματα μουσικής πράξης, όπως τα ατομικά μαθήματα οργάνου/φωνητικής και η συμμετοχή σε μουσικά σύνολα, καθώς και σε εμπειρίες όπως οι συναυλίες και οι συνεργατικές εκδηλώσεις με άλλα σχολεία, μουσικούς ή πολιτιστικούς φορείς. Αντίθετα, μαθήματα όπως η βυζαντινή και η παραδοσιακή μουσική φαίνεται να μην ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα αρκετών μαθητών, ιδιαίτερα όσων στρέφονται σε πιο σύγχρονα μουσικά ρεύματα.

Οι μαθητές, ενώ αναγνωρίζουν τη σημασία πολλών μαθημάτων του προγράμματος σπουδών, εισηγούνται τον εμπλουτισμό του με την ένταξη δημοφιλών μουσικών ειδών, περισσότερες ευκαιρίες για σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας, ενισχυμένες μουσικές συνεργασίες, καθώς και τη δυνατότητα επιλογής ευρύτερης γκάμας μουσικών οργάνων, περιλαμβανομένων και πιο μοντέρνων. Αυτές οι προτάσεις υπογραμμίζουν την ανάγκη για ένα πιο ευέλικτο, συμπεριληπτικό και μαθητοκεντρικό πρόγραμμα σπουδών. Η παρούσα μελέτη προτείνει, στο πλαίσιο μελλοντικών αναθεωρήσεων, να ληφθεί υπόψη η φωνή των μαθητών στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό, υιοθετώντας ένα παιδαγωγικό μοντέλο που εξισορροπεί τις παραδοσιακές προσεγγίσεις με την καινοτομία και την ανταπόκριση στα ποικίλα ενδιαφέροντα των σημερινών νεαρών μουσικών (Biesta, 2006; Green, 2008; Tuovinen, 2024).

• Εμπειρίες, αξίες και πρακτικές της μουσικής και ηχητικής εκπαίδευσης
• Προγράμματα σπουδών και κριτική προσέγγιση

Η Νατάσα Οικονομίδου Σταύρου είναι Καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγικής στο Τμήμα Μουσικής και Χορού του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Έχει παρουσιάσει εργασίες σε διεθνή συνέδρια σχετικά με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών στη Μουσική, τη μουσική εκπαίδευση στην προσχολική ηλικία, την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών μουσικής, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές ως συνδιαμορφωτές του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών στη Μουσική και την αποτελεσματική διδασκαλία της μουσικής. Άρθρα και κεφάλαιά της έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και βιβλία. Υπηρέτησε στο διοικητικό συμβούλιο της Διεθνούς Εταιρείας Μουσικής Εκπαίδευσης (ISME) από το 2020 έως το 2024 και στο διοικητικό συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για τη Μουσική στην Εκπαίδευση (EAS) από το 2015 έως το 2019. Η Νατάσα είναι, από το 2009, η μία από τις δύο ακαδημαϊκές συντονίστριες για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών στη Μουσική της Κύπρου, μετά από ανάθεση από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου.

Δρ Γεωργία Νεοφύτου: 2015-2024 Επιθεωρήτρια των Μουσικών Σχολείων και των σχολείων Γενικής Δευτεροβάθμιας Μουσικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου. Απέκτησε το διδακτορικό της τίτλο από το ΕΚΠΑ στον τομέα της Μουσικής Εκπαίδευσης (Αυθεντική Αξιολόγηση μαθητών/τριών). Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Sheffield University (Musicology and Performance), κάτοχος MSc Εκπαιδευτικής Ηγεσίας και Διοίκησης από το Πανεπιστήμιο Λεμεσού και κάτοχος ΒΑ Hons στη Μουσική από το Colchester Institute, Essex, ΗΒ. Με ενεργό ρόλο στη μουσική έρευνα, η Δρ.Νεοφύτου έχει παρουσιάσει εισηγήσεις, σεμινάρια και εργαστήρια παιδαγωγικού περιεχομένου σε διεθνή συνέδρια όπως Βέλγιο, Ιταλία, Αυστρία, Κίνα, Ελλάδα, ΗΠΑ, Λιθουανία κλπ. Δραστηριοποιείται ως συγγραφέας για τη μουσική εκπαίδευση και έχει δημοσιεύσει εργασίες και άρθρα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά για την μουσική εκπαίδευση. Από τον Σεπτ. 2024 διατελεί ως Προϊστάμενη - Πρώτη Λειτουργός Εκπαίδευσης, Επαρχιακού Γραφείου στην Κύπρο.

Η Κλειώ Κωνσταντάκου είναι απόφοιτη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, με Integrated Master στη Μουσική Επιστήμη και Master of Arts στη Μουσική Παιδαγωγική στο σχολείο και την κοινότητα. Στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+, φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Βιέννης και ολοκλήρωσε πρακτική άσκηση ως βοηθός διδασκαλίας στη Μουσική Παιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Έχει διδάξει ως ακαδημαϊκή υπότροφος στον τομέα της Μουσικής Παιδαγωγικής, ως υπεύθυνη στο Πρόγραμμα Μουσικής Αγωγής για βρέφη και νήπια, καθώς και στο Θερινό Σχολείο του Ιονίου Πανεπιστημίου. Επιπλέον, έχει εργαστεί ως μουσικοπαιδαγωγός και μουσική εμψυχώτρια σε νηπιαγωγεία, μουσικές σχολές, ινστιτούτα κατάρτισης και ιδρύματα. Είναι μέλος της ομάδας εργασίας του ψηφιακού αποθετηρίου «Τραγουδώντας Ελληνικά».