Στο παρόν μουσικό εργαστήριο, αρχικά η εκπαιδευτικός θα παρουσιάσει το θεωρητικό και παιδαγωγικό υπόβαθρο του αυτοσχεδιασμού και θα τονισθεί η αξία της δημιουργικότητας κατά την μουσική εκπαιδευτική διαδικασία. 

Ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της δημιουργικότητας (Στάμου, 2005), της έμφυτης ικανότητας των παιδιών να εξερευνούν, να πειραματίζονται και να παράγουν πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις (Dennis, 1973 στο Κοκκίδου, 2015). Κατά τον Elliott (1995, σελ. 39) ο όρος «musicking» αναφέρεται μεταξύ άλλων μουσικών πράξεων/δραστηριοτήτων και στη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού. Σύμφωνα με τον μουσικοπαιδαγωγό Swanwick (1999, σελ. 57-58) ένα ολοκληρωμένο μάθημα μουσικής περιλαμβάνει δραστηριότητες ακρόασης, εκτέλεσης, σύνθεσης και αυτοσχεδιασμού. Για να επιτευχθεί αυτή η προσέγγιση, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενθαρρύνουν τους μαθητές τους να δημιουργούν μουσική μέσα από διαδικασίες πειραματισμού και αναστοχασμού κατά τη διάρκεια δημιουργικών δραστηριοτήτων (Schafer, 1975· Paynter, 1982 στο Κοκκίδου, 2015).

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πολύτιμο παιδαγωγικό εργαλείο για τη διδασκαλία και κατανόηση της μουσικής θεωρίας, την εποικοδομητική αυτο-αξιολόγηση, στοιχεία που συμβάλλουν στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών (Allsup, 2013· Κανελλόπουλος, 2013). Μέσα από τον αναστοχασμό του μαθητή για την όλη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού, αναγνωρίζεται το στοιχείο του αυθορμητισμού, το οποίο αναδεικνύει τη σημασία της ενεργητικής μουσικής ακρόασης ως βάση για την επίτευξη μουσικού διαλόγου (Χαλάτση, 2016). 

Στο νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών Πιάνου για τα Μουσικά Σχολεία (Υ.Α. 203617/Δ2/28.12.2015, ΦΕΚ 2858/ τ.Β’2015) υπάρχει ο θεματικός άξονας «Μουσική Δημιουργικότητα και σύμπραξη», κατά τον οποίο προτείνονται διδακτικά σχέδια και δημιουργικές δραστηριότητες αυτοσχεδιασμού, έχοντας στόχο την ευρύτερη μουσική εξέλιξη του μαθητή (Φυτίκα, 2016).

Στο επόμενο μέρος του εργαστηρίου, θα ακολουθήσει η πρακτική εφαρμογή προτάσεων/ιδεών της εκπαιδευτικού για αυτοσχεδιασμό στο πιάνο με την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών (στα 60’ της ώρας ο ανώτατος αριθμός ενεργών συμμετεχόντων μπορεί να είναι 15 άτομα με χρονική διάρκεια 3' ο καθένας). Στο παρόν μουσικό εργαστήριο θα εστιάσουμε στον αυτοσχεδιασμό οριοθετημένου μουσικού πλαισίου με συνοδεία της εκπαιδευτικού, ξεκινώντας από πολύ απλές μουσικές φράσεις τύπου ερώτησης – απάντησης με μία νότα και προχωρώντας σε πιο περίπλοκα μουσικά μοτίβα και σχήματα.

Στόχοι του μουσικού εργαστηρίου είναι: η βιωματική καλλιέργεια της ενεργητικής μουσικής ακρόασης, η μουσική αλληλεπίδραση των συμμετεχόντων, η ανάπτυξη εκφραστικών δεξιοτήτων, η κατανόηση του αυτοσχεδιασμού στο πιάνο ως παιδαγωγικό εργαλείο.

Συγκεκριμένα, θα παρουσιαστούν τα βήματα του αυτοσχεδιασμού με την εκπαιδευτικό να καλεί το συμμετέχοντα να συμπράξουν μαζί και να αυτοσχεδιάσουν στο πιάνο μια νέα μουσική ιδέα. Ειδικότερα, θα παρουσιαστούν πρωτότυπα εκπαιδευτικά εργαλεία που χρησιμοποιεί η εκπαιδευτικός στη διδασκαλία της σαν δημιουργικές αφορμήσεις, ώστε η μαθησιακή διαδικασία να γίνεται ενδιαφέρουσα, παιγνιώδης και ελκυστική για τους μαθητές. 

Στο τέλος της δραστηριότητας, θα ακολουθεί σύντομη συζήτηση με τον κάθε συμμετέχοντα με επίκεντρο τον αναστοχασμό του για την όλη διαδικασία του αυτοσχεδιασμού. Η ανοιχτή συζήτηση για τις δραστηριότητες που θα παρουσιαστούν, θα συμβάλλει στην ανταλλαγή των γνώσεων και των μουσικών εμπειριών των συμμετεχόντων. Οι εκπαιδευτικοί θα έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν μουσικές εμπειρίες με νόημα και να τις εντάξουν ενεργά στη διδασκαλία πιάνου στα Μουσικά Σχολεία, συμβαδίζοντας με τις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις και εντάσσοντας τις αρχές της άτυπης μουσικής μάθησης σε τυπικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα (Green, 2014· Φυτίκα, 2024).

Μέσα / τεχνολογικός εξοπλισμός: πιάνο, Η/Υ, προτζέκτορας και ηχεία. 

• Μουσικές εμπειρίες με νόημα

Η Ελένη Χαλάτση εργάζεται στο Μουσικό Σχολείο Κατερίνης. Έχει πτυχίο Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, ειδίκευσης πιάνου (Άριστα, καθ. Β.Τσόπελα), υποτροφία Ι.Κ.Υ., μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης (διπλωματική: «Αυτοσχεδιασμός και δημιουργικότητα στα πλαίσια του ατομικού μαθήματος Πιάνου στο Μουσικό Γυμνάσιο: μια μελέτη περίπτωσης» (Άριστα, καθ. Π. Κανελλόπουλος), κατά την οποία εκπόνησε έρευνα, κατόπιν έγκρισης Υ.ΠΑΙ.ΘΑ.. Υπήρξε εισηγήτρια στο 7ο συνέδριο Ε.Ε.Μ.Ε. και έχει δημοσιεύσει άρθρο στο περιοδικό Μουσικοπαιδαγωγικά (2016). Κατέχει Δίπλωμα Πιάνου (Άριστα, Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, καθ. Ν. Τασόπουλος), και τα Πτυχία Αρμονίας, Αντίστιξης, Φούγκας. Έχει ενεργή συμμετοχή σε σεμινάρια πιάνου, μουσικής δωματίου, μουσικοπαιδαγωγικών, επιμορφώσεων Ι.Ε.Π.. Έχει δώσει ρεσιτάλ πιάνου, συναυλίες μουσικής δωματίου (Ελλάδα - εξωτερικό), ενώ συμμετείχε στην κυκλοφορία μουσικού δίσκου παιδικού βιβλίου. Συνεργάζεται με καλλιτέχνες πραγματοποιώντας ενορχηστρώσεις και πρώτες εκτελέσεις έργων. Στη διδασκαλία της εφαρμόζει δραστηριότητες αυτοσχεδιασμού στο πιάνο, ενθαρρύνοντας τους μαθητές της να εκφραστούν δημιουργικά. Φέτος, παρακολούθησε το επιμορφωτικό πρόγραμμα «Παιδαγωγική του πιάνου και σύγχρονες προσεγγίσεις» του Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. Ιονίου Πανεπιστημίου, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις και διδακτικές δεξιότητές της με σύγχρονα παιδαγωγικά εργαλεία και μεθόδους.