Οι τεχνολογικές εξελίξεις μετασχηματίζουν καθημερινά τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τη μουσική, δημιουργώντας νέες μορφές έκφρασης, δημιουργίας και μάθησης (Mygdanis & Kokkidou, 2021). Τα παιδιά της ψηφιακής εποχής αποκτούν από μικρή ηλικία διευρυμένες ψηφιακές-μουσικές εμπειρίες (Leong, 2012), τις οποίες αναμένουν να συναντήσουν στη μουσική τάξη (Tobias, 2017). Στην προοπτική των προκλήσεων και των νέων δυνατοτήτων στη διδασκαλία-μάθηση, αναδύεται η προοπτική της Εκπαίδευσης 4.0, όπου οι αναδυόμενες τεχνολογίες διαμορφώνουν ένα μαθησιακό πλαίσιο ριζικά διαφορετικό από τα συμβατικά (Halili, 2019).

Η παρούσα έρευνα εξετάζει τη διαμόρφωση μαθησιακών περιβαλλόντων υπό το πρίσμα της Μουσικής Εκπαίδευσης 4.0, μέσα από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δια-επιστημονικών ST(R)EAM σεναρίων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Απώτερος σκοπός αποτελεί η διερεύνηση των εμπειριών μέσα από την αξιοποίηση εμβυθιστικών τεχνολογιών (εικονική & επαυξημένη πραγματικότητα) και τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στη μουσική διδασκαλία-μάθηση. Η πρακτική εφαρμογή πραγματοποιήθηκε σε μουσικό όμιλο ιδιωτικού σχολείου στην Αθήνα, διάρκειας 25 εβδομάδων, με 23 μαθητές/τριες Γ’ έως Ε’ τάξης. Οι δραστηριότητες συνδύαζαν πρακτικές μουσικής παραγωγής, κωδικοποίησης, maker movement, τεχνολογίες εμβύθισης και ΤΝ. Η μελέτη ακολούθησε την ποιοτική προσέγγιση της «Έρευνας με Βάση τον Σχεδιασμό» (Design-Based Research), εστιάζοντας στον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την αξιολόγηση παρεμβάσεων σε αυθεντικά πλαίσια (Barab & Squire, 2016). Για τη συλλογή δεδομένων αξιοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις, καταγραφή παρατηρήσεων, άτυπες συζητήσεις και portfolios μαθητών/τριών.

Τα ευρήματα αναδεικνύουν την προστιθέμενη αξία του σχεδιασμού και της ενσωμάτωσης πρακτικών και στρατηγικών στην προοπτική της Μουσικής Εκπαίδευσης 4.0. Τα παιδιά επέδειξαν έντονο ενδιαφέρον και ενθουσιασμό για τη συμμετοχή στις διαδικασίες. Το μαθησιακό περιβάλλον που διαμορφώθηκε ενίσχυσε τις μουσικές και τεχνολογικές τους δεξιότητες, καλλιεργώντας παράλληλα δεξιότητες του 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η συνεργατικότητα, η δημιουργικότητα και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Συνολικά, τα αποτελέσματα καταδεικνύουν την καθοριστική σημασία της ανάπτυξης και της εφαρμογής τεχνολογικών-μουσικοπαιδαγωγικών σεναρίων, συμβάλλοντας στη δημιουργία καινοτόμων μαθησιακών πλαισίων που να αντανακλούν τους σύγχρονους ψηφιακούς και πολυτροπικούς μουσικούς γραμματισμούς. Σε μια συνολική προοπτική, αξίζει να τονιστεί η ανάγκη κριτικής προσέγγισης ως προς την προσβασιμότητα των τεχνολογικών εργαλείων. Αν και τα συγκεκριμένα σενάρια δεν προϋποθέτουν υψηλές τεχνικές απαιτήσεις, η ένταξη αναδυόμενων τεχνολογιών ενδέχεται να περιορίσει την ευρεία εφαρμογή τους, εάν δεν διασφαλιστούν η ανοικτότητα και η προσαρμοστικότητα στη μουσική τάξη.

• Διαθεματικές προσεγγίσεις στη μουσική εκπαίδευση
• Ψηφιακό περιβάλλον και μουσική εκπαίδευση

Ο Δρ. Γιάννης Μυγδάνης είναι μουσικοπαιδαγωγός, συνθέτης, σχεδιαστής μουσικών εκπαιδευτικών λογισμικών και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Είναι εντεταλμένος διδάσκων στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, καθώς και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Μουσική Εκπαίδευση σε Τυπικά και Άτυπα Περιβάλλοντα» του ίδιου πανεπιστημίου. Παράλληλα, εργάζεται ως εκπαιδευτικός μουσικής στο Δημοτικό του Pierce – The American College of Greece. Έχει παρουσιάσει εργασίες σε περισσότερα από 45 διεθνή συνέδρια για θέματα που εστιάζουν στη μουσική, εκπαίδευση και τεχνολογία, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 45 άρθρα σε συλλογικούς τόμους, διεθνή επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.

Η Σμαράγδα Χρυσοστόμου είναι Καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγίας και Διδακτικής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, όπου διδάσκει σε προπτυχιακά, μεταπτυχιακά προγράμματα και επιβλέπει διδακτορικές και μεταδιδακτορικές έρευνες. Είναι Συντονίστρια στο πεδίο “Τέχνες και Πολιτισμός” στο έργο “Μετασχηματισμός και εμπλουτισμός του ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου για την προσχολική και σχολική εκπαίδευση”. Ήταν μέλος του Συμβουλίου της Διεθνούς Οργάνωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ISME) και της Επιτροπής για τη Μουσική στα Σχολεία και την Εκπαίδευση των Εκπαιδευτικών (MISTEC Commission) του ίδιου οργανισμού. Είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου Μουσικής Παιδαγωγικής και του μεταπτυχιακού προγράμματος Μουσική εκπαίδευση σε τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα, στο ΤΜΣ, ΕΚΠΑ.