Η μουσικοκινητική αγωγή Orff αναφέρεται σε μια δια ζώσης διεργασία μάθησης η οποία αξιοποιεί το λόγο, τη μουσική και την κίνηση και βασίζεται, κυρίως, σε ομαδικές δημιουργικές διαδικασίες του αυτοσχεδιασμού και της σύνθεσης. Όμως, η υποχρεωτική μεταφορά της σε μια διαδικτυακή συνθήκη, την περίοδο της καραντίνας για τον covid-19,  αποτέλεσε αναγκαστική συνθήκη για τη συνέχιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η παρούσα εργασία διερευνά τα αποτελέσματα της εξ αποστάσεως υλοποίησης του εργαστηριακού μαθήματος «Εισαγωγή στη Μουσικοκινητική Αγωγή Orff», στο προπτυχιακό πρόγραμμα του Τ.Ε.Α.Π.Η., Ε.Κ.Π.Α., το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020. Στην προσπάθεια προσαρμογής του στη διαδικτυακή συνθήκη αναδύθηκε η ιδέα αξιοποίησης της εκπαίδευσης στο ήχο όπως αυτή προτείνεται από την ακουστική οικολογία (Schafer,1977/1993) και ειδικότερα προς μια τεχνολογικά διαμεσολαβημένη προσέγγιση του ηχοτοπίου (Παπαρηγόπουλος 2020) σε συνδυασμό με τις αρχές της μουσικοκινητικής αγωγής Orff και ορισμένες βασικές τεχνικές της, συγκεκριμένα η γραφική παρτιτούρα, η σύνδεση λόγου, μουσικής και κίνησης και της στοιχειακής σύνθεσης με βάση απλές φόρμες (Αγαλιανού, 2021). Στην έρευνα συμμετείχαν 30 φοιτήτριες και τα κύρια ερωτήματα ήταν αν και πώς ο ήχος ως στοιχειακό υλικό μπορεί αν κινητοποιήσει δημιουργικά τις φοιτήτριες, αν και πώς η γραφική παρτιτούρα διευκολύνει τη μουσική σύνθεση (Τσαφταρίδης 2010), αν και πως οι απλές δομές διευκολύνουν τη μουσικοκινητική δημιουργία και ποιες στρατηγικές αξιοποίησαν  οι φοιτήτριες στη διαδικτυακή συνθήκη.  

Τα δεδομένα προέκυψαν από εργασίες οι οποίες παραδόθηκαν στο τέλος του εξαμήνου. Οι φοιτήτριες κλήθηκαν να επιλέξουν τους τέσσερις σημαντικότερους ήχους από το περιβάλλον τους σε συνθήκες καραντίνας και να δικαιολογήσουν την επιλογή τους. Στη συνέχεια να επινοήσουν τρόπους ερμηνείας/ αναπαραγωγής των ήχων αυτών με οποιοδήποτε μέσο και τη γραφική απεικόνισή τους. Τέλος, με αυτό το υλικό, να δημιουργήσουν μια μουσική φόρμα η οποία θα επαναλαμβάνεται τέσσερις φορές. Η σύνθεση η οποία θα πρόκυπτε έπρεπε να αποδοθεί με γραφική παρτιτούρα, να ηχογραφηθεί και να αποδοθεί κινητικά/χορευτικά και προαιρετικά να επενδυθεί με λόγο. Οι φοιτήτριες παρέδωσαν ένα αρχείο wordμε την περιγραφή της διεργασία τους και τον αναστοχασμό τους, τη γραφική παρτιτούρα της σύνθεσης, ένα ηχητικό αρχείο και ένα βίντεο. Οι φοιτήτριες μπορούσαν να εργασθούν είτε ατομικά είτε σε  μικρές ομάδες, μέγιστα των τεσσάρων ατόμων.

Τα πολυμεσικά δεδομένα αναλύθηκαν επαγωγικά και κατηγοριοποιήθηκαν (Dicks, 2019). Όπως φαίνεται ο ήχος, ως πραγματικό γεγονός ή ως ηχητική ανάμνηση έφερε ένα ιδιαίτερο συναισθηματικό περιεχόμενο κατά την περίοδο της καραντίνας καθώς και δυνατότητες να κινητοποιήσει τη δημιουργική διαδικασία. Η γραφική παρτιτούρα και οι απλές δομές διευκόλυναν τη μουσικοκινητική σύνθεση και οι φοιτήτριες αξιοποίησαν την τεχνολογία –καταγραφή και επεξεργασία ήχου, προγράμματα video editing- με ευρηματικό τρόπο. Επιπρόσθετα, οι φοιτήτριες διαπίστωσαν ότι η παρατήρηση του ηχοτοποίου που τις περιβάλει παρέχει ποικίλες πληροφορίες, εκφραστικές δυνατότητες και κινητοποιεί τη δημιουργικότητά τους σε μια περίοδο απομόνωσης.  Διαπιστώθηκε,  βέβαια η δυσκολία, ανυπέρβλητη πολλές φορές, ανταλλαγής και η συνεργασίας, σε μια αποκλειστικά διαδικτυακή συνθήκη. 

Η σύνδεση της ακουστικής οικολογίας με τη μουσικοκινητική αγωγή Orff διευκόλυναν τη διαδικτυακή εκπαιδευτική διαδικασία και θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν ακόμα περισσότερο τη δια ζώσης διδασκαλία.

Λέξεις κλειδιά: ήχος, σύνθεση, μουσικοκινητική αγωγή, ακουστική οικολογία

Αναφορές:

Αγαλιανού, Ο. (2021). Μουσικοκινητική Αγωγή Orff  ως αφετηρία και προορισμός. Αθήνα: Fagotto books.

Dicks, B. (2019). Multimodal analysis. In: Atkinson, Paul, Delamont, Sara, Cernat,  Alexandru, Sakshaug, Joseph W. and Williams, Richard A. eds. SAGE Research Methods Foundations, London: Sage, (10.4135/9781526421036831970)

Παπαρρηγόπουλος  Κ. (2020). Βίωμα και Ακουστική Οικολογία. Κάποιες εισαγωγικές προσεγγίσεις. Στο Α. Μνιέστρης, Κ. Παπαρρηγόπουλος & Δ. Σαρρής (Επιμ.). Πρακτικά 5ου Συνεδρίου Ακουστικής Οικολογίας «Ήχος, βίωμα, εκπαίδευση» (σσ. 17-21). Ελληνική Εταιρεία Ακουστικής Οικολογίας. http://edulab.sch.gr/stable/20201231_acouexpedu_Proceedings.pdf

Schafer, R. M. (1977/1993). Soundscape: Our Sonic Environment and the Tuning of the World. Vermont: DestinyBooks.

Τσαφταρίδης Ν. (2010). Ο παιδαγωγικός ρόλος της σύνθεσης. Στο Π. Κανελλόπουλος και Ν. Τσαφταρίδης (επιμ.). Τέχνη στην Εκπαίδευση,        Εκπαίδευση στην Τέχνη (σσ.107-118). Αθήνα: Νήσο

• Πολυτροπικές δράσεις στη μουσική εκπαίδευση

Αγαλιανού Ολυμπία

Πτυχίο Τ.Ε.Φ.Α.Α., Ε.Κ.Π.Α., σπουδές στη Μουσικοκινητική Αγωγή Orff (Σχολή Μωραΐτη), διδακτορικό δίπλωμα στα παιδαγωγικά (Φ.Π.Ψ, Ε.Κ.Π.Α.). Πτυχίο αρμονίας. Σπουδές στη χοροθεραπεία (GADT) και στη συστημική επιστημολογία (Α.Κ.Μ.Α.). Συμμετοχή στη συγγραφική ομάδα σχολικών εγχειριδίων και συλλογικών εκδόσεων. Δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Επιμορφώτρια σε σεμινάρια ενηλίκων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εκπαιδευτικός Φ.Α. στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (1998-2017), καθηγήτρια στις Σπουδές στη Μουσικοκινητική αγωγή  Orff στη Σχολή Μωραΐτη (2006-2016), εξωτερικός συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου (2014-2016). Σήμερα υπηρετεί ως μέλος Ε.Ε.Π. στο Τ.Ε.Α.Π.Η. του Ε.Κ.Π.Α. και διδάσκει σε Π.Μ.Σ στο ΠΑ.ΜΑΚ, στο Δημοκρίτειο πανεπιστήμιο, στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Ε.Κ.Π.Α. 

Τσαφταρίδης Νικόλας

Είναι μέλος Ε.Ε.Π. στο Τ.Ε.Α.Π.Η., Σ.Ε.Α., Ε.Κ.Π.Α. Κάτοχος Διδακτορικού του ΕΚΠΑ, Μεταπτυχιακού στη Mουσική Aγωγή (MA) του του Reading University και πτυχιούχος του Τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής, Τ.Ε.Ι. Ηπείρου. Έχει διδάξει στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στο τμήμα Παιδαγωγικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο Αιγαίου) και στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσική (Τ.Ε.Ι. Ηπείρου). Είναι συνεργάτης του τομέα Εθνομουσικολογίας και Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας, Τ.Μ.Σ. Ε.Κ.Π.Α. όπου προσέφερε δυο μαθήματα. Είναι συγγραφέας βιβλίων μουσικής παιδαγωγικής και συνθέτης παιδικών τραγουδιών. Tα διδακτικά-ερευνητικά ενδιαφέροντά του είναι η παιδαγωγική προσέγγιση της μουσικής, το μουσικό όργανο ως πολιτισμικό τεχνούργημα και οι απλές κατασκευές μουσικών οργάνων ως κίνητρο διδασκαλίας και μάθησης της μουσικής.