Δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου Ζωγραφικής των Επτανήσων και εφαρμογή μουσειοπαιδαγωγικού προγράμματος με διακαλλιτεχνικές δραστηριότητες στο μάθημα της μουσικής

Διονυσίου Ζωή, Ιωάννα Ιμέρ, Σαπνάρα Δήμητρα

Προφορική Ανακοίνωση

Συνεδρία Ψηφιακά μέσα και μουσική εκπαίδευση ( Saturday, 16-Apr-22 17:00:00 EEST )
Περίληψη

Τα Επτάνησα είναι ένας τόπος με πλούσια καλλιτεχνική παράδοση, κάτι που αποτυπώνεται στη μουσική, στη ζωγραφική και σε άλλες τέχνες. Η παρούσα μελέτη αποτελεί μία έρευνα δράσης βασισμένη στις τέχνες (arts-based action research). Μέσα από ένα Ψηφιακό Μουσείο Ζωγραφικής των Επτανήσων, που δημιουργήθηκε για τη συγκεκριμένη μουσειοπαιδαγωγική δράση, επιδιώκει να φέρει τους μαθητές και τις μαθήτριες σε επαφή με τις τέχνες και την ποικιλομορφία των νησιών. Εντοπίσαμε στο διαδίκτυο ζωγραφικά έργα που απεικονίζουν τα Ιόνια Νησιά, και επιλέξαμε 32 έργα με κριτήρια το να αποτυπώνονται όλα τα νησιά του Ιονίου προσφέροντας ποικιλομορφία εικόνων, θεμάτων και τεχνικών. Οι πίνακες χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες: α) αστικό τοπίο, β) ενδοχώρα, και γ) θαλασσογραφίες. Έτσι, δημιουργήθηκε ένα Ψηφιακό Μουσείο Ζωγραφικής των Επτανήσων με ένα διαδικτυακό πρόγραμμα ελεύθερης πρόσβασης, αφήνοντας χώρο για έκθεση των έργων των μαθητών. Το μουσειοπαιδαγωγικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε βασίστηκε στις αρχές της διακαλλιτεχνικότητας, της αισθητικής αγωγής μέσω της πολυαισθητηριακής μάθησης και του ψηφιακού μουσειακού γραμματισμού. Επιδιώξαμε οι μαθητές να έρθουν σε άμεση επαφή με την τέχνη, δημιουργώντας διάλογο με τα έργα που εκτίθενται στο Ψηφιακό Μουσείο, μέσα από διάφορα είδη καλλιτεχνικής έκφρασης (μουσική, ζωγραφική, θέατρο, κίνηση, ποίηση και αφήγηση). Οι δράσεις αυτές υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του μαθήματος της μουσικής σε τρεις ηλικιακές ομάδες για 5-7 διδακτικές ώρες σε τάξη νηπιαγωγείου στην Κέρκυρα, και σε τάξεις Β' και Δ' Δημοτικού στη Ζάκυνθο.

Κατά τη διδασκαλία του εκπαιδευτικού προγράμματος οι μαθητές δημιούργησαν έργα ζωγραφικής, έγραψαν προτεινόμενους τίτλους για τους υπάρχοντες πίνακες,  έγραψαν στίχους, πρότειναν τραγούδια και δημιούργησαν ηχοτοπία των πινάκων, έκαναν γραφικές παρτιτούρες, καθώς και σωματικές και κινητικές αναπαραστάσεις (Dewey, 1986, Νικονάνου κ.ά., 2015). Τα δεδομένα για την αξιολόγηση του προγράμματος προέρχονται από τα ημερολόγια των εκπαιδευτικών, τα διακαλλιτεχνικά έργα των μαθητών και από μία τελική αξιολόγηση που κατέγραψε με καλλιτεχνικό τρόπο τις εντυπώσεις των μαθητών (Kokkos, 2010, Vallance, 2007). 

Κάποιες από τις διαπιστώσεις από την πιλοτική εφαρμογή της έρευνας είναι ότι οι μαθητές απόλαυσαν την επαφή και διάδραση με τα έργα τέχνης, εκφράστηκαν δημιουργικά, εξοικειώθηκαν με διάφορες τέχνες και δημιούργησαν και οι ίδιοι καλλιτεχνικά έργα εμπνευσμένα από τους πίνακες. Επίσης είχαν τη χαρά να διακρίνουν γνώριμα τοπία του νησιού τους ή άλλων νησιών των Επτανήσων, είτε είχαν είτε δεν είχαν επισκεφτεί, να τα αναπαραστήσουν με το σώμα τους, να τα ζωγραφίσουν και να παίξουν τη μουσική τους μέσα από γραφικές παρτιτούρες. Η δημιουργία και αξιολόγηση του ψηφιακού μουσείου ζωγραφικής των Επτανήσων αγγίζει πολλά σημαντικά θέματα, όπως την τοπική ιστορία και κουλτούρα που συχνά παραμερίζονται από τη σχολική εκπαίδευση, και την ανάγκη καλλιτεχνικής και διακαλλιτεχνικής έκφρασης των παιδιών.

Θεματικοί Άξονες
  • Νέοι γραμματισμοί (ψηφιακός, πολυτροπικός, ηλεκτρονική πληροφορία)
  • Πολυτροπικές δράσεις στη μουσική εκπαίδευση
Λέξεις-κλειδιά διακαλλιτεχνικότητα, ψηφιακό μουσείο, επτανησιακή ζωγραφική, πολυαισθητηριακή μάθηση
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Η Ζωή Διονυσίου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγικής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Είναι διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μουσική Παιδαγωγική στο σχολείο και στην κοινότητα», συντονίστρια της Θερινής Ακαδημίας Μουσικής Παιδαγωγικής, Επιστημονική Υπεύθυνη του Επιμορφωτικού Προγράμματος «Μουσική αγωγή στην προσχολική ηλικία» (ΚΕΔΙΒΙΜ Ιονίου Πανεπιστημίου). Συντονίζει μουσικές δράσεις του Πανεπιστημίου στην κοινότητα. Είναι συνδιευθύντρια σύνταξης του περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά (Ε.Ε.Μ.Ε.) και μέλος επιστημονικών επιτροπών πολλών συνεδρίων και διεθνών περιοδικών. Ερευνητικά εστιάζει στη μουσική αγωγή κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία, στα παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα, και στη διδακτική της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Από το 2012 έχει δημιουργήσει την Ομάδα Μουσικοπαιδαγωγικών Δράσεων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών «Ανέβα μήλο - Κατέβα ρόδι», με στόχο την αξιοποίηση της ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης.

Η Ιωάννα Ιμέρ είναι απόφοιτη του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου στο πρόγραμμα σπουδών «Μουσική παιδαγωγική στο σχολείο και στην κοινότητα». Υπήρξε μέλος της μουσικοπαιδαγωγικής ομάδας «Παιχνιδιάτορες του Πύργου» της Παιδαγωγικής Σχολής Α.Π.Θ (2015-2018). Έχει συμμετάσχει ως εθελόντρια σε συνέδρια της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση και έχει παρουσιάσει την πτυχιακή της διατριβή στο 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΟΜΕΡ, (Πάτρα 2019). Είναι μέλος της Φιλαρμονικής Εταιρίας Κέρκυρας και της Ε.Ε.Μ.Ε. Εργάζεται ως νηπιαγωγός στην ιδιωτική εκπαίδευση και ασχολείται ερασιτεχνικά με τη μουσική και δραστηριότητες που αφορούν τη νηπιακή ηλικία. 

Η Δήμητρα Σαπνάρα είναι απόφοιτος του Μουσικού Σχολείου Σιάτιστας και του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου στο Π.Μ.Σ. «Μουσική παιδαγωγική στο σχολείο και την κοινότητα» και έχει πτυχίο στο ακορντεόν, όπου φοίτησε στην τάξη του Κωνσταντίνου Ράπτη. Τα τελευταία χρόνια ζει στη Ζάκυνθο και διδάσκει μουσική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.