Μουσικά Συντάγματα Οι Λύδιοι και Υπολύδιοι τρόποι στο Φρύγιο Σύνταγμα

Πασσιάς Ελευθέριος

Εργαστήριο

Περίληψη

Τα Μουσικά συντάγματα στις βιβλιογραφικές αναφορές εμφανίζονται στα Πολιτικά του Αριστοτέλη, στον ψευδο - Πλούταρχο και σε αναφορές για τη θεωρία και συστηματοποίηση της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Αναφέρονται σαν συστήματα μελέτης τρόπων. Αρμονικού υλικού. Πρόκειται για ένα θεωρητικό και πρακτικό σύστημα το οποίο βασίζεται στην Ελληνική Αρμονική Επιστήμη, όπως αυτή πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Αριστόξενο τον Ταραντίνο τον Μουσικό και τους μετέπειτα θεωρητικούς της μουσικής. Στο ελληνικό Πανεπιστήμιο εμφανίζεται σαν ορισμός το 2003 με την ίδρυση της Κατεύθυνσης Ελληνική Παραδοσιακή (Δημοτική) Μουσική στα μαθήματα του καθηγητή Ηλία Παπαδόπουλου, ο οποίος έβαλε σε λειτουργία και χρήση την θεωρία των Μουσικών Συνταγμάτων ώστε να δημιουργηθεί ένα σύστημα ανάλυσης και μελέτης Αρμονικού υλικού. Σήμερα διδάσκεται από τον Λευτέρη Πασσιά στο μάθημα Μέλος της Τριγενείας και συνεχίζεται η έρευνα και η ανάλυσή του σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής από τον ίδιο. Έτσι, μπήκαν σε χρήση τέσσερα Μουσικά Συντάγματα με κάθε ένα από αυτά να ανήκει σε ένα συγκεκριμένο Αρμονικό γένος ή χροά. Κάθε Μουσικό Σύνταγμα παρουσιάζει τα εφτά μέρη της Αρμονικής (φθόγγοι, διαστήματα, συστήματα, γένη, τρόποι, μεταβολές και μελοποιία) σε διαστηματικές συντεταγμένες προς μελέτη για τον κάθε επίδοξο μουσικό. Μέσα από κατανοητά διαγράμματα τα οποία δείχνουν με εύκολο και τρόπο την σύσταση, τις διαστηματικές σχέσεις και την κίνηση φωνής των τρόπων, ο κάθε μουσικός είναι σε θέση να μελετήσει τις διαστηματικές σχέσεις των φθόγγων, να ασχοληθεί με πληθώρα τρόπων (αρμονικό υλικό) χωρίς να είναι απαραίτητη η αποστήθισή τους, να δημιουργήσει τους δικούς του τρόπους και φυσικά να τους βάλει σε χρήση στην μουσική του πράξη. Για την κάθε περίπτωση υπάρχει το σχετικό διάγραμμα το οποίο δείχνει τη σύσταση του κάθε τρόπου, τις ονομασίες των φθόγγων και των τρόπων. Επίσης, υπάρχει ανάλυση περιγραφική της κάθε περίπτωσης και συμβουλές χρήσης του κάθε παραδείγματος. Με αυτόν τον τρόπο, δίνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα του αρμονικού υλικού και ο μουσικός είναι ελεύθερος να το βάλει σε χρήση μιας και η όλη έρευνα απευθύνεται σε κάθε μουσικό ο οποίος έχει εξοικείωση με το μουσικό του όργανο όποιο και αν είναι αυτό, συμπεριλαμβανομένης και της φωνής. Έννοιες όπως τρίχορδο, τετράχορδο, πεντάχορδο γίνονται κατανοητές σε θεωρητικό, πρακτικό και χρηστικό επίπεδο, ο μουσικός ενθαρρύνεται να τα συνδυάσει ώστε να δημιουργήσει το Αρμονικό υλικό που θα χρησιμοποιήσει αυτοσχεδιάζοντας, αναλύοντας (μορφολογία σκοπών, μουσικών κομματιών), συνθέτοντας τη δική του μουσική. 

Στο προτεινόμενο εργαστήριο, οι μέτοχοι θα έχουν τη δυνατότητα να πειραματιστούν και να έρθουν σε επαφή με βασικές μορφές αυτοσχεδιασμού βασιζόμενες στο προτεινόμενο παιδαγωγικό εργαλείο. Απευθύνεται σε μουσικούς, μαθητές και καθηγητές οι οποίοι έχουν εξοικείωση με το μουσικό τους όργανο και θέλουν να γνωρίσουν τον τρόπο με τον οποίο δομείται και μελετάται ένα τροπικό σύστημα. Θα λάβουν διαγράμματα και θα τους ζητηθεί να συμμετέχουν σε πραγματικό αλλά και σε δεύτερο χρόνο με τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον εισηγητή. Ο συνεισηγητής θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των μαλακών διαστημάτων και θα παρουσιάσει βατά παραδείγματα. 

 

Η πρόταση αυτή συνδέεται με την προτεινόμενη προφορική ανακοίνωση Τα Μουσικά Συντάγματα - ένα νέο παιδαγωγικό εργαλείο για το ελληνικό τροπικό σύστημα. 
 

Θεματικοί Άξονες
  • Εκπαίδευση εκπαιδευτικών
  • Διδακτική μουσικών οργάνων και μουσικών συνόλων: φιλοσοφία, μεθοδολογίες και καλές πρακτικές
Λέξεις-κλειδιά Μουσικά Συντάγματα, Ελληνική Αρμονική Επιστήμη, Τροπικό Σύστημα
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Λευτέρης Πασσιάς : Γεννήθηκε το 1985 στις Σέρρες. Απόφοιτος του Μουσικού Σχολείου Σερρών και κάτοχος ανώτερων θεωρητικών της Μουσικής από το Ωδείο Σερρών. Κάτοχος πτυχίου Σύνθεσης από το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Μεταπτυχιακού διπλώματος Σπουδών με ειδίκευση «Ποιητική (τέχνη της Σύνθεσης – Μελοποιία – Ποίηση στην Παραδοσιακή Μουσική)» και από τον Οκτώβριο του 2018 είναι υποψήφιος διδάκτορας στην Ποιητική στο οικείο τμήμα. Εργάζεται σαν μόνιμος καθηγητής μουσικής στην ειδική αγωγή και είναι διδάσκον (407) του μαθήματος Μέλος της Τριγενείας στο τ.Μ.Ε.Τ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το συνθετικό και παιδαγωγικό του έργο έχουν βραβευτεί πολλές φορές σε διαγωνισμούς διεθνείς και μη και η διδακτορική του έρευνα χαίρει υποτροφίας από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών.

 

Ο Γιώργος Παππάς γεννήθηκε το 1982 στην Αθήνα. Το 1999 αποφοίτησε από το Μουσικό Σχολείο Ιλίου και από τα μαθητικά του κιόλας χρόνια ξεκινά η πορεία του στην παραδοσιακή αλλά και ευρωπαϊκή μουσική, συνδυασμένη με δυτικές σπουδές και έθνικ επιρροές. Είναι απόφοιτος της Σχολής Μουσικής Τεχνολογίας του ΟΕΕΚ, έχει σπουδάσει ανώτερα θεωρητικά έως το πτυχίο Φυγής στο Δημοτικό ωδείο Μοσχάτου με τον Θανάση Ναστο και κατέχει Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής. Διαθέτει ακόμη Πτυχίο και 1ο βραβείο στο ούτι και το σάζι από το Εθνικό Ωδείο, όπου διδάχτηκε από το Νίκο Γράψα ενώ είναι κάτοχος 2ου πανελληνίου βραβείου στο ούτι στους μαθητικούς αγώνες του 1999. Το 2019 ξεκινά την φοίτηση του σε προπτυχιακό επίπεδο στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στο τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης με ειδίκευση στον Ταμπουρα. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια ανατολικής μουσικής και μουσικής τεχνολογίας, τζαζ πιάνου και μουσικών ομάδων με καθηγητές τους Ross Daly, Νίκο Γράψα, Χρήστο Τσιαμούλη, Mehmet Erenler, Simon Shaheen, Haig Yazidjan, Γιάννη Μαλαφή, Χρήστο Μαστρογιαννίδη κ.ά. Έχει συνεργαστεί με αρκετους συνθέτες και καλλιτέχνες σε συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικο όπως ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, Σταύρος Ξαρχάκος, Νίκος Ξυδάκης, Γιάννης Μαρκοπουλος, Haig Yazidjan, Λάκης Χαλκιάς, Μάριος Φραγκούλης,Σταύρος Σιολας, Σοφία Παπάζογλου, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Νίκος Γράψας,Χρήστος Τσιαμούλης,Κυριάκος Γκουβεντας, Καίτη Κούλια, Μανώλης Καρπάθιος, Βαγγέλης Καρίπης, Αντώνης Απέργης, Μαρία Αναματερού,Δημήτρης Μπάσης, Μάνος Πυροβολάκης, Λιζέτα Καλημέρη, Αρετή Κετιμέ κ.ά.), ενώ έχει διατελέσει μέλος της ορχήστρας Παλιντόνου Αρμονίας του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου σε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει πλούσια παρουσία στη δισκογραφία ως μουσικός, συνθέτης και ενορχηστρωτής ενώ στην καριέρα του περιλαμβάνονται μουσικές συνθέσεις για τρία παιδικά παραμύθια, δύο θεατρικά έργα και για 2 ταινίες με θέμα την ελεύθερη καταδυση. Αυτόν τον καιρό ολοκληρώνει τις ηχογραφήσεις για τον πρώτο προσωπικό του δίσκο με οργανικές συνθέσεις με τίτλο The Sinking Project. Απο το 2002 δραστηριοποιείται ως καθηγητής παραδοσιακών μουσικών οργάνων και θεωρητικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στον τομέα των μουσικών σχολειων, ωδείων, μουσικών σχολών και διαφόρων σεμιναριακων κύκλων. Από το 2016 είναι υπεύθυνος του Παραδοσιακου τομέα στην σχολή Βυζαντινής και Παραδοσιακής μουσικής της ιεράς Μητροπόλεως Αυστρίας και Ουγγαρίας με έδρα την Βιέννη, παραδίδοντας μαθήματα στα όργανα ούτι, ταμπούρα, λαούτο και πολιτικό λαούτο και διεξαγοντας σεμινάρια με θέμα την ελληνική παραδοσιακή μουσική και τις οικείες παραδόσεις.