Οι διαφορετικές αντιλήψεις για το τι είναι ο μουσικός αυτοσχεδιασμός και οι τρόποι διδασκαλίας του έχουν αναδείξει πολλές όψεις για τη χρήση του στη μουσική εκπαίδευση. Το πλήθος των ακαδημαϊκών ορισμών για τον αυτοσχεδιασμό και οι πολλαπλοί τρόποι προσέγγισης και χρήσης του στη τάξη, δημιουργούν σύγχυση στους δασκάλους μουσικής (Wall, 2018). 

Αρκετοί ακαδημαϊκοί και μουσικοπαιδαγωγοί υποστηρίζουν ότι ο τρόπος που γίνεται αντιληπτός σήμερα ο αυτοσχεδιασμός ως πρακτική δεν εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα οφέλη του (Hickey, 2009). Ο Sawyer (2007) και η Hickey (2009) υποστηρίζουν ότι στο σύγχρονο σχολείο ο αυτοσχεδιασμός δεν μπορεί να αποτελεί πεδίο ενός παραδοσιακού μοντέλου διδασκαλίας, αλλά πρέπει να βρεθούν εναλλακτικές διδακτικές προσεγγίσεις που θα ενθαρρύνουν τη δημιουργική σκέψη, την αυθεντικότητα και τη μουσική ανάπτυξη του παιδιού έτσι ώστε να προσφέρει ευκαιρίες για τη δημιουργία νέας γνώσης. 

Πλήθος εκπαιδευτικών έχουν διαπιστώσει ότι οι δημιουργικές μουσικές δραστηριότητες όπως ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός, πολλές φορές ευδοκιμούν στα άτυπα μοντέλα μάθησης με τα χαρακτηριστικά της συνεργασίας, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και την εξέλιξη των δεξιοτήτων μέσα από τη πράξη (Green, 2002, 2008· O’Neill, 2014· Wright & Kanellopoulos, 2010). Συνεπώς, μια πιο ανοιχτή αντίληψη για την κατανόηση και τη σημασία του αυτοσχεδιασμού μπορεί να αποκαλύψει νέες προοπτικές για τη διδασκαλία, τη μάθηση και το τρόπο χρήσης του αυτοσχεδιασμού, συνθήκες που μπορούν να αλλάξουν μελλοντικά τη μουσική εκπαίδευση (Sawyer, 2007). Ο όρος «ανοιχτές προσεγγίσεις» επιλέχθηκε ως μετάφραση του “open attitudes” καθώς εκτιμάται ότι αναδεικνύει ορθότερα τις πρακτικές προσεγγίσεις του αυτοσχεδιασμού μέσα από τη χρήση άτυπων χαρακτηριστικών μουσικής μάθησης που ενθαρρύνουν και καλλιεργούν την αυτονομία, την αυτό-εξέλιξη, την κριτική παιδαγωγική, την ενεργητικής μάθηση, την ομαδοσυνεργατικότητα και τη διδασκαλία που βασίζεται στις πολιτισμικές προσλαμβάνουσες του εμπολιτισμού (enculturation).

Η παρούσα έρευνα είναι βιβλιογραφική-φιλοσοφική, καθώς συνοψίζει τις θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν καταλήξει σε στάδια εξέλιξης της πρακτικής ενασχόλησης με τον αυτοσχεδιασμό στο πλαίσιο της μουσικής εκπαίδευσης, όπως τις έρευνες των Kratus (1991), Pressing (1987), & Swanwick & Tillman (1985). Επιχειρείται μία συγκριτική παρουσίαση των μοντέλων αυτών, με στόχο ένα πλαίσιο που θα διευκολύνει τον εκπαιδευτικό στην πράξη. Το σπιράλ μουσικής ανάπτυξης των Swanwick & Tillman (1986) αποτελεί ένα πολυδιάστατο και πολύ-επίπεδο εργαλείο που μπορεί να συμβάλλει στην αξιολόγηση και ερμηνεία της πορείας των μαθητών κατά τη περίοδο της αυτοσχεδιαστικής μουσικής πράξης σύμφωνα με τις «ανοιχτές προσεγγίσεις» της διδασκαλίας. Η σπειροειδής του μορφή αποτελεί το «κλειδί» της αξιολόγησης καθώς υποδηλώνει την ομαλή μετάβαση της εξέλιξης της μουσικής πορείας του μαθητή χωρίς να την καθιστά απαραίτητη και αναγκαία από το ένα επίπεδο στο άλλο με βάση τον αναδρομικό του χαρακτήρα. Αντίστοιχα, ο οριζόντιος άξονας υποδεικνύει την εξερεύνηση των πραγμάτων και τη προσωπική αφομοίωση του ατόμου (αριστερό μέρος) προς τη κοινωνική διάσταση τις μουσικής ανάπτυξης και τα «κοινά νοήματα» (δεξιό μέρος). 

Σημαντική παραδοχή αρκετών ερευνητών είναι ότι η σημασία του παιδαγωγικού ρόλου του αυτοσχεδιασμού βρίσκεται στη πράξη, δηλαδή στη διαδικασία και όχι στο τελικό προϊόν, καθώς επίσης ότι «ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός, είναι μία μορφή αυτοσχεδιασμού που εμπλέκει εντέλει τις πιο ανοιχτές πρακτικές μάθησης, χωρίς να υπόκειται αναγκαστικά σε κανόνες» (Ηickey, 2009 σελ. 249). Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούμε να κατανοήσουμε πολλές διαστάσεις του αυτοσχεδιασμού στην εκπαίδευση όταν θέσουμε στο επίκεντρο τον μαθητή, και ενεργήσουμε μέσα σε ένα πλαίσιο «ανοιχτών προσεγγίσεων» στη διδασκαλία του αυτοσχεδιασμού. 

Green, L. (2002). How popular musicians learn: A way ahead for music education. Hampshire, UK: Ashgate Publishing Limited.

Green, L. (2008). Music Informal Learning and the School: A New Classroom Pedagogy. Ashgate Publishing Limited. 

Hickey, M. (2009).Can improvisation be ‘taught’?: A call for free improvisation in our schools. International Journal of Music Education, 27(4), 285–299.

Kratus, J. (1991). Characterization of the compositional strategies used by children to compose a melody. Canadian Journal of Research in Music Education, 33, 95-103. 

O’Neill, S.A. (2014). Mind the gap: Transforming music engagement through learner-centered informal music learning. The Recorder: Journal of the Ontario Music Educators’ Association, 56(2), 18–22.

Pressing, J. (1987). Improvisations, methods and models. In J. Sloboda (Ed.), Generative processes in music (pp. 129–178). New York: Clarendon Press. 

Sawyer, K. R. (2007). Improvisation and teaching. Critical Studies in Improvisation, 2(2). Ανακτήθηκε από: http://www.criticalimprov.com/article/view/380/626

Swanwick, K. & Tillman, J. (1986) The Sequence of Musical Development. British Journal of Music Education 3(3), 305-339. 

Wall, M. P. (2018). Improvising to learn. Research Studies in Music Education, 40(1), 117–135.

Wright, R. & Kanellopoulos, P. A. (2010). Informal music learning, improvisation and teacher education. British Journal of Music Education, 27(1), 71-87.

• Η μουσική διδασκαλία-μάθηση σε τυπικά, μη τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα

Κατερίνα Αδαμοπούλου (BSc., MA, PhD Candidate) 

Η Κατερίνα Αδαμοπούλου είναι μουσικός και μουσικοπαιδαγωγός. Eχει πτυχίο και δίπλωμα πιάνου με Άριστα Παμψηφεί από το Εθνικό Ωδείο και πτυχίο Αρμονίας από το Ωδείο Φίλιππος Νάκας. Έχει πτυχίο (BSc) με ειδίκευση στο Marketing Communication (Deree College) και μεταπτυχιακό (Master in Arts) στο Music Business Management (Westminster University, London). Ειδικεύτηκε στο Orff - Schulwerk ολοκληρώνοντας τις σπουδές της στον τριετή μετεκπαιδευτικό κύκλο σπουδών στη Μουσικοκινητική Αγωγή C.Orff με θέμα πτυχιακής εργασίας «Ο αυτοσχεδιασμός στην εκπαίδευση μέσα από τη προσέγγιση Orff» ενώ παράλληλα έχει πολυετή πορεία σπουδών στο Ωδείο Athenaeum στους τομείς τζαζ piano και τζαζ τραγούδι. Τα τελευταία δέκα χρόνια διδάσκει πιάνο και μουσικοκινητική αγωγή στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση καθώς και σε χώρους δημιουργικής απασχόλησης και Ωδεία. Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα της Μουσικής Παιδαγωγικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.