Έμφυλα στερεότυπα στην μουσική: Προκλήσεις και εμπόδια που αντιμετώπισαν γυναίκες σε ανδροκρατούμενους μουσικούς χώρους

Κωνσταντίνα Βασίλογλου

Προφορική Ανακοίνωση

Συνεδρία Ταυτότητες και ετερότητες και μουσική εκπαίδευση ( Saturday, 16-Apr-22 10:30:00 EEST )
Περίληψη

       Η παρούσα έρευνα μελετά τις προκλήσεις και τα εμπόδια που αντιμετώπισαν γυναίκες μουσικοί που δραστηριοποιούνται σε μη συμβατικούς για το φύλο τους, μουσικούς χώρους. Η έρευνα βασίζεται στην σκοπιά της Κριτικής Θεωρίας, όπου σκοπός της επιστήμης θεωρείται η χειραφέτηση των ατόμων και ομάδων προς μια πιο ισότιμη κοινωνία, και η πραγματοποίηση κοινωνικής αλλαγής (Regelski, 2005). Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να ακουστεί η «φωνή» των γυναικών, μιας και, σε μια κοινωνία που λειτουργεί σύμφωνα με τα πρότυπα της πατριαρχίας, τα έμφυλα στερεότυπα είναι επόμενο να λειτουργούν περισσότερο εις βάρος των γυναικών, παρά των ανδρών, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό τις μουσικές τους επιλογές και δημιουργώντας μεγάλη ανισότητα στον μουσικό χώρο (De Boise, 2017). Οι γυναίκες ανά τους αιώνες της μουσικής, εκτός του ότι υπολείπονταν ευκαιριών, εκπαίδευσης και εμπειρίας, ήταν ακόμη σύζυγοι, μητέρες και νοικοκυρές, επιτελώντας έμφυλους ρόλους που δυσχέραιναν την ενασχόλησή τους με την μουσική (Brummel, 2015).
       Επτά γυναίκες- 2 συνθέτριες, 2 μαέστροι και 3 οργανοπαίχτριες (φαγκότου, μπουζουκιού και λαούτου)- μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων, μοιράστηκαν τις προκλήσεις και τα εμπόδια που συνάντησαν στην μουσική τους πορεία, λόγω του φύλου τους. Τα εμπόδια αυτά αφορούσαν το κοινωνικό και μουσικό τους περιβάλλον, με σεξιστικές συμπεριφορές που συνάντησαν, με την υποτίμηση, απαξίωση, απόρριψη, ακόμα και σεξουαλική παρενόχληση και βία που δέχθηκαν από άνδρες του μουσικού τους περιβάλλοντος. Οι γυναίκες συχνά αντιμετώπιζαν διαφορετικές προσδοκίες και κριτήρια σε σχέση με την αξιολόγησή τους και πολλές φορές οι ικανότητές τους κρίνονταν σε σχέση με το φύλο τους. Αντί για τον τρόπο που ασκούν το επάγγελμά τους δηλαδή, η προσοχή εστιάζεται περισσότερο στο γεγονός ότι είναι γυναίκες. Έτσι, η μουσική τους αξία πρέπει να ξεπερνά αυτήν των ανδρών, προκειμένου να τους δικαιολογηθεί η οποιαδήποτε  επιτυχία (Bartleet, 2008). Στην έρευνα αυτή, αναφέρεται επίσης και η σχέση των προαναφερθέντων με ζητήματα εξουσίας που υπάρχουν στον μουσικό χώρο, καθώς στις περισσότερες θέσεις εξουσίας, βρίσκονται άνδρες. Επιπλέον, η σεξουαλική παρενόχληση είναι ενσωματωμένη στις σχέσεις εξουσίας της καθημερινής ζωής των γυναικών στη μουσική. Θεωρείται δεδομένο ότι οι γυναίκες δεν θα μιλήσουν, επειδή βρίσκονται εκτός των θέσεων εξουσίας, κάτι που συμβάλλει στην διαιώνιση των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης (Lamb, 1993).
       Καταληκτικά, στον δρόμο προς την άρση των έμφυλων στερεοτύπων στην μουσική, στην έρευνα τονίστηκε ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι εκπαιδευτικοί μουσικής και η οικογένεια, εμπνέοντας και στηρίζοντας αντίστοιχα τις μουσικές επιλογές των μαθητών/τριών και των παιδιών τους. Για την άρση των στερεοτύπων, τονίστηκε επίσης η σημασία του ρόλου των γυναικών μουσικών, καθώς μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα και να δώσουν ερεθίσματα στις υπόλοιπες γυναίκες. Η έρευνα διεξήχθει στο πλαίσιο μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών που ολοκληρώθηκε το 2021.

Θεματικοί Άξονες
  • Ζητήματα αναπαραστάσεων και ιδεολογιών στη μουσική εκπαίδευση (φυλή, φύλο, γλώσσα, τάξη, κουλτούρα κ.ά.)
  • Μουσική αγωγή, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρώπινα δικαιώματα
Λέξεις-κλειδιά Έμφυλα στερεότυπα, έμφυλη ανισότητα, γυναίκες μουσικοί, ανδρική κυριαρχία
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Η Κωνσταντίνα Βασίλογλου, με καταγωγή από τον Μεσότοπο Λέσβου, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ασχολήθηκε για χρόνια με το κλασικό πιάνο, και στη συνέχεια διδάχθηκε παραδοσιακό σαντούρι με την Σταυρούλα Σπανού, καθώς και παραδοσιακό και ρεμπέτικο τραγούδι με την Μαρία Κώτη. Αποφοίτησε από το Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ, και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Μουσική Εκπαίδευση σε τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα», του τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ. Ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα είναι τα έμφυλα στερεότυπα στην μουσική καθώς και η κοινωνική και έμφυλη ανισότητα. Εργάζεται ως μουσικοπαιδαγωγός στην Αθήνα.