Η μουσική ενυπάρχει στην καθημερινότητα του κάθε ανθρώπου, αναδεικνύοντας αισθητικές και συναισθηματικές διαστάσεις της κοινωνικής ζωής (DeNora, 2017). Η διερεύνηση του ρόλου της μουσικής στη ζωή των ανθρώπων και η διαμόρφωση μουσικών ταυτοτήτων, αποτελεί ερευνητικό ενδιαφέρον της σύγχρονης μουσικής εκπαίδευσης (DeNora, 2017 ∙ Kastner, 2009). Η μουσική ταυτότητα, ορίζεται ως η ολοκληρωμένη εικόνα ενός ατόμου σε σχέση με τη μουσική (Mills, 2008) και διαμορφώνεται με βάση τις αλληλεπιδράσεις του ατόμου με το κοινωνικοπολιστιμικό του περιβάλλον (Kastner, 2009). Εμπεριέχει πτυχές όπως η αυτοαντίληψη, (self-concept) που αφορά την συνειδητή ταύτιση με μουσικούς ρόλους (Mills, 2008 ∙ Trusty & Oliva, 1994), η αυτοεκτίμηση (self-esteem) που αναφέρεται σε αυτοαξιολογήσεις του ατόμου σε σχέση με τις μουσικές του ικανότητες και είναι απόρροια της αξιολόγησης «των άλλων» (Trusty & Oliva, 1994) και η αυτοαποτελεσματικότητα (self- efficacy) που αφορά την συναισθηματική αντίληψη του ατόμου για μελλοντικές καταστάσεις (Kastner, 2009). 

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί µέρος έρευνας, της µεταπτυχιακής µου διατριβής, «Διερευνώντας τις μουσικές ταυτότητες τριών εφήβων στην Ελλάδα» και θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα μιας συμμετέχουσας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα (03/02/2021 έως 10/05/2021) με κύριους συμμετέχοντες 2 κορίτσια, 1 αγόρι, (έφηβους) με στόχο την βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των εφήβων μέσα από την κατανόηση της μουσικής τους ταυτότητας. Σκοπός της ήταν να ανακαλύψει πως ξεδιπλώνεται το κοινωνικοπολιστιμικό συγκείμενο και τα βιώματα τριών εφήβων σε σχέση με τη μουσική, στην οικοδόμηση και διαμόρφωση της μουσικής ταυτότητάς τους, μέσα από τις πτυχές της αυτοαντίληψης, αυτοεκτίμησης και αυτοαποτελεσματικότητας. Για να επιτευχθεί τριγωνοποίηση των αποτελεσμάτων, ενεργοποιήθηκαν διαφορετικά ερευνητικά εργαλεία και επιπρόσθετα, κλήθηκαν να συμμετάσχουν στην έρευνα οι γονείς των παιδιών και ο μουσικοπαιδαγωγός της τάξης. Βασικό εργαλείο αποτέλεσαν οι συνεντεύξεις, ημιδομημένες και αφηγηματικές (12 συνολικά). Επιπρόσθετα οι κύριοι συμμετέχοντες κλήθηκαν να διατηρούν ημερολόγιο, στο οποίο κατέγραφαν μουσικές εμπειρίες και συναισθήματα. Για την ανάλυση δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της θεματικής ανάλυσης. 

Η συμμετέχουσα κατά την ερευνητική διαδικασία ήταν μαθήτρια Α΄ γυμνασίου και έχει μητέρα μουσικό-μουσικοπαιδαγωγό. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει, ότι δεν συμμετέχει ενεργά σε καμία εξωσχολική μουσική δραστηριότητα, καθώς για την ίδια, η μουσική δεν αποτελεί προτεραιότητα. Πιστεύει ότι δεν έχει καλή φωνή, δεν μπορεί να γίνει «σαν την μαμά» της και ότι η εκμάθηση μουσικής αποτελεί μια επίπονη διαδικασία, κατά την οποία θυσιάζεις προσωπικό χρόνο και άλλα ενδιαφέροντα. 

Η παρούσα εισήγηση θα παρουσιάσει τα δεδομένα που διαμορφώνουν την μουσική της ταυτότητα, αρθρώνοντας συμπεράσματα μέσα από την διεθνή βιβλιογραφία, τα οποία δεν μπορούν να γενικευθούν, αλλά δύναται να προσδώσουν επιπλέον δεδομένα και συμπεράσματα στα ήδη υπάρχοντα. Μέσα από τα ευρήματα της έρευνας, αναδύεται ότι η μουσική αυτοαντίληψη, συνδέεται με την μη επαρκή εκδήλωση ενδιαφέροντας για μουσική μάθηση, η οποία προκύπτει από την έλλειψη ευνοϊκού περιβάλλοντος μάθησης -τυπική μάθηση, έλλειψη δημιουργικότητας- (Green, 2002). Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η σαφής επιρροή του οικείου περιβάλλοντος στην διαμόρφωση χαμηλής αυτοεκτίμησης, (Trusty & Oliva, 1994) καθώς και η έλλειψη αναστοχασμού και αυτοαξιολόγησης στην διαμόρφωση χαμηλής μουσικής αυτοαποτελεσματικότητας (Kastner, 2009). Τα ευρήματα, επιβεβαιώνουν ότι η μουσική ταυτότητα του ατόμου αποτελείται από ένα σύνολο χαρακτηριστικών που οικοδομούνται σε βάθος χρόνου και αφορούν την βαθιά κατανόηση του εαυτού, σε συνάρτηση με το κοινωνικοπολιτισμικό συγκείμενο που την διέπει (Kastner, 2009 ∙ Mills, 2008). 

• Ταυτότητες και ετερότητες στη μουσική και τη μουσική εκπαίδευση

H Νάκου Μαρία είναι μουσικός, μουσικοπαιδαγωγός με ειδίκευση στην ελληνική παραδοσιακή μουσική. Είναι κάτοχος πτυχίου του τμήματος μουσικών σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (πρώην ΤΛΠΜ) με ειδίκευση στο παραδοσιακό μουσικό όργανο κανονάκι και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στην Μουσική Παιδαγωγική (MMuEd) στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, σε στάδιο εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας, με θέμα τις «Μουσικές Ταυτότητες». Έχει ολοκληρώσει σπουδές κλασσικού πιάνου και κατέχει πτυχίο ανώτερων θεωρητικών ευρωπαϊκής μουσικής και βυζαντινής μουσικής. Από το 2007 εργάζεται ως καθηγήτρια μουσικής σε ωδεία και σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ελληνικής εκπαίδευσης. Παράλληλα, έχει λάβει μέρος ως μουσικός και ως υπεύθυνη συνόλου σε μουσικές συναυλίες καθώς και ως ομιλήτρια σε μουσικές διαλέξεις. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια πάνω σε θέματα μουσικοπαιδαγωγικής, σχολικής ψυχολογίας, ειδικής αγωγής και ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα, εστιάζουν σε ζητήματα διδακτικής προσέγγισης και κοινωνιολογικής διερεύνησης της μουσικής παιδαγωγικής. Το 2008 ολοκληρώθηκε η πρώτη της έρευνα με θέμα «Ο παιδικός μουσικός αυτοσχεδιασμός και η χρήση του στη δημόσια προσχολική εκπαίδευση» (βλ. Νάκου, 2008).