Κατά τα τελευταία έτη, η ελληνική πραγματικότητα έχει επηρεαστεί δραστικά από τη φαινόμενο της προσφυγικής κρίσης. Σαφέστατα, όπως κάθε κοινωνικοπολιτική μεταβολή, ο αντίκτυπος στην καθημερινότητα και στη ψυχική ακεραιότητα των προσφύγων ήταν υπέρμετρος. Στο πλαίσιο αυτό, η ενασχόληση με μουσικές δραστηριότητες έχει αποδεδειγμένα συνεισφέρει στη βελτίωση του ευ ζην και στη διαδικασία κοινωνικοποίησης των προσφύγων στις χώρες υποδοχής (Millar & Warwick, 2018). Τούτο ωστόσο, για το οποίο ακόμη υπάρχει ελλιπής ακαδημαϊκή μνεία είναι ο αντίκτυπος στο άλλο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στον μουσικό παιδαγωγό. 

Η μουσική διδασκαλία σε πρόσφυγες δεν προσιδιάζει σε ένα συμβατικό μάθημα μουσικής (Jin, 2016). Ομαδικά σχήματα, διαφοροποίηση των μαθητών ως προς την ηλικία, τις γνώσεις, τη δυνατότητα λεκτικής επικοινωνίας και συνεχείς τροποποιήσεις στη σύσταση των τμημάτων είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν (Biffio, 2018). Κατόπιν αυτών, προκύπτει ότι ο μουσικός παιδαγωγός είναι μιας μορφής πρώιμος δίαυλος επικοινωνίας των προσφύγων με τη νέα κοινωνία. Ωστόσο, μένει να διακριβωθεί το είδος και η ποιότητα των γνώσεων και των δεξιοτήτων που πρέπει να κατέχουν οι μουσικοί παιδαγωγοί (Broeske-Danielsen, 2013). Κατά τα έτη 2020- 2021, η ερευνήτρια, ούσα μουσική παιδαγωγός σε δομή προσφύγων στην Ολλανδία, προέβη στην εκπόνηση μίας ποιοτικής έρευνας με κύριο στόχο την ανάδειξη των επιμέρους αυτών ζητημάτων. 

Ερευνητικό ερώτημα: «Ποιες είναι οι ιδιάζουσες εκείνες ικανότητες και γνώσεις που διευκολύνουν το έργο του μουσικού παιδαγωγού που συναναστρέφεται επαγγελματικά με ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, όπως αυτές των προσφύγων;» 

Μεθοδολογία: Στο πλαίσιο αυτό, διενεργήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις σε βάθος, με δέκα μουσικούς παιδαγωγούς, οι οποίοι κατείχαν τουλάχιστον εξάμηνη εμπειρία σε προσφυγικές δομές της Ελλάδας ή του εξωτερικού. Οι συνεντευξιαζόμενοι προέρχονταν από διαφορετικό μουσικοπαιδαγωγικό υπόβαθρο. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά, ακολούθησε η απομαγνητοφώνηση τους και έπειτα διενεργήθηκε θεματική ανάλυση σύμφωνα με το μοντέλο των Braun & Clarke (2013) και κωδικοποίηση (open, axial, selective coding). 

Συμπεράσματα: Καταρχήν, η ενασχόληση με άτομα από διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά περιβάλλοντα δε συνάδει με τη συμβατική εκπαιδευτική διαδικασία (Jin, 2016). Από τεχνική και γνωστική σκοπιά, εκτός από άρτιες γνώσεις και τεχνική κατάρτιση σε τουλάχιστον ένα μουσικό όργανο, ο μουσικός παιδαγωγός οφείλει να διαθέτει ικανότητες αυτοσχεδιασμού, τόσο ως προς τα εν λόγω μουσικά όργανα όσο και ως προς την εκπαιδευτική διαδικασία καθαυτή. Ιδιαίτερα εκπαιδευτικά μουσικά παιχνίδια και δραστηριότητες, τραγούδια, συνοδεία μουσικών κομματιών και δυνατότητα ενορχήστρωσης των μουσικών έργων ώστε να ανταποκρίνονται στις ατομικές και ομαδικές ανάγκες των μαθητών κρίνονται αναγκαία. Έπειτα, από κοινωνική και ψυχολογική σκοπιά, ο μουσικός παιδαγωγός καλείται να διακατέχεται από ενσυναίσθηση και επίγνωση του κοινωνικού του ρόλου· απαιτείται να φέρει την ικανότητα να συμβιβάσει μαθητές διαφορετικών επιπέδων, χωρίς κοινή γλώσσα συνεννόησης σε ομαδικά μαθήματα (Biffio, 2018). Απαραίτητη προϋπόθεση καθ’ όλη την διάρκεια της διαδικασίας είναι η εξάλειψη των προκαταλήψεων και η ισότιμη αντιμετώπιση των μαθητών με σεβασμό στις διάφορες ψυχολογικές διακυμάνσεις και τα προβλήματα συμπεριφοράς που οι τελευταίοι μπορεί να αντιμετωπίζουν στο μαθησιακό περιβάλλον. Τέλος, από πολιτισμική άποψη χρήσιμη αποδεικνύεται ακόμη η γνώση των διαφόρων εθίμων και παραδόσεων, καθώς και η κατανόηση της διαφορετικής εθνικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας (Broeske-Danielsen, B. A., 2013).

Πρόταση Ερευνήτριας: Καθώς διανύουμε μία πολυπολιτισμική εποχή, η νέα γενιά μουσικών παιδαγωγών είναι απαραίτητο να αποκτήσει εστιασμένες ικανότητες και γνώσεις ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις νέες αυτές διδακτικές απαιτήσεις.

• Εκπαίδευση εκπαιδευτικών

Η Λυδία Λινάρδου είναι πιανίστα και μουσικοπαιδαγωγός. Εξειδικεύεται στην διδασκαλία μουσικής για ευπαθείς πληθυσμούς όπως είναι οι πρόσφυγες. Έχει συμμετάσχει ως δασκάλα μουσικής σε προσφυγικές δομές στην Ελλάδα και την Ολλανδία. Σήμερα, διδάσκει μουσική στο Παλλάδιο Δημοτικό Σχολείο Νέας Σμύρνης και είναι καθηγήτρια πιάνου στο Πρότυπο Ωδείο Ανατολικής Αττικής και στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Ελευσίνας. Έχει ολοκληρώσει τις προπτυχιακές της σπουδές στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Μουσικών Σπουδών και έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό στην Μουσική Εκπαίδευση και Πιάνο από το Conservatorium του Maastricht. Το 2018 ολοκλήρωσε τις πιανιστικές της σπουδές με Δίπλωμα Πιάνου από το ωδείο Atheneaum (Άριστα παμψηφεί και Α’ Βραβείο).