H κατανόηση της προφορικής μάθησης στη διδασκαλία αχλαδόσχημης λύρας σε σύγχρονα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα: λύρα Μακεδονίας, μια μελέτη περίπτωσης.

Χριστίνα-Ανθή Χαρισίδου

Προφορική Ανακοίνωση

Συνεδρία Διδακτικές προσεγγίσεις για την Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική ( Saturday, 16-Apr-22 09:00:00 EEST )
Περίληψη

Σύμφωνα με τον Rice (1994), η ενασχόληση με την παραδοσιακή μουσική ταυτίζεται με την αλληλεπίδραση μέσα από κοινωνικές και γνωστικές διεργασίες. Προϋπόθεση βέβαια, αποτελεί να βιώσει το άτομο την παράδοση μέσω της συμμετοχής και της προσωπικής του συμμετοχής στο χορό, στο τραγούδι, τη μουσική παραγωγή. Δεδομένου ότι τα παραδοσιακά όργανα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την κοινωνία της εκάστοτε εποχής, καθώς αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν ένα νέο, είναι σημαντικό, να κατανοήσει κανείς το πλαίσιο που λειτουργούσε ένα μουσικό όργανο και το ρόλο που είχε στην κοινωνία αλλά και πως φαντάζει μέσα στη σύγχρονη κοινωνία προτού αποφασίσει να διδάξει.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ερευνητές παρουσιάζει η ένταξη της παραδοσιακής μουσικής σε σύγχρονα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Διερευνούν με ποιο τρόπο μπορεί να διδαχθεί, δεδομένου ότι  πρόκειται για μια παράδοση, σύμφωνα με την οποία η μετάδοση της μουσικής γνώσης στηρίζεται στην προφορικότητα. Οι πρόσφατες έρευνες της Εθνομουσικολογίας και της Μουσικοπαιδαγωγικής φαίνεται να συμφωνούν στο ότι η προφορικότητα αποτελεί ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά πολλών μουσικών παραδόσεων (Διονυσίου, 2016). Εύλογα λοιπόν συνάγεται, ότι παρά το γεγονός πως η διδασκαλία των παραδοσιακών οργάνων μπορεί «να φιλοξενείται» σε τυπικά πλαίσια δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο αποκλειστικά για τυπική μουσική εκπαίδευση εξαιτίας της φύσης της.

Στις αγροκτηνοτροφικές κοινωνίες των περασμένων αιώνων διαπιστώνουμε ότι, ο μαθητευόμενος καλούνταν να δει, να ακούσει και έπειτα να μιμηθεί τον μουσικό που έπαιζε (Φλωράκη, 2019), εξυπηρετώντας τους σκοπούς του δασκάλου αλλα όχι με μια τυπική διαδικασία, όπως έχουμε συνηθίσει στις μέρες μας.  Στις μέρες μας η εκµάθηση παραδοσιακών οργάνων στα σχολεία, στην τριτοβάθµια εκπαίδευση, στις ιδιωτικές σχολές και στα ωδεία οργανώνεται γύρω από µεθόδους εµπνευσµένες από την άτυπη µουσική µάθηση, είτε ατοµικά είτε σε οµάδες, με πρότυπα τη µαθητεία, την αυτοδιδασκαλία και τη µάθηση σε ένα σύνολο (Χατζηπέτρου-Ανδρόνικου, 2016) και μέθοδο διδασκαλίας τη διδασκαλία με το αυτί, βάσει ακρόασης, παρατήρησης και μίμησης (Φλωράκη, 2019). Παρά το γεγονός ότι οι επιλογές ενός εκπαιδευτικού μουσικής επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το πώς αντιλαμβάνεται την έννοια της μουσικότητας (Rodriguez, 2004) η παραδοσιακή μουσική, όπως διαπιστώνει ο Rice (1994) μοιάζει να μαθαίνεται αλλά να μην μπορεί να διδαχθεί μέσω οργανωμένων μαθημάτων. 

Γίνεται προσπάθεια λοιπόν, να υπάρξει μια σύζευξη ανάμεσα στην εγγενή προφορικότητα των ελληνικών μουσικών παραδόσεων και τις νόρμες του σχολικού πλαισίου, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι και οι ανάγκες  των νέων συνθηκών διδασκαλίας και μάθησης της παραδοσιακής μουσικής. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να μελετήσει τις πρακτικές διδασκαλίας που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι αχλαδόσχημης λύρας και τα εργαλεία που αξιοποιούν. Για τη συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις από πέντε δασκάλους λύρας (κρητικής, μακεδονικής), αφού προηγήθηκε παρατήρηση τριών μαθημάτων ενός προς ένα του καθενός. Στη συγκεκριμένη παρουσίαση θα δοθεί έμφαση στην περίπτωση της λύρας Μακεδονίας. Από τις μεταγραμμένες ηχογραφήσεις των συνεντεύξεων προέκυψαν λεκτικά δεδομένα από τα οποία φάνηκε πως κάποιοι δάσκαλοι επιλέγουν την παρτιτούρα αλλά και τη μίμηση, ενώ γίνονται προσπάθειες για συγγραφή και δημιουργία μεθόδου κρητικής λύρας. Στη μελέτη περίπτωσης της μακεδονικής λύρας παρατηρείται ο λυράρης να επιλέγει αποκλειστικά την προφορική μάθηση χωρις τη χρήση σημειογραφίας, καθώς και την αξιοποίηση ηχογραφημένου υλικού.

Θεματικοί Άξονες
  • Η μουσική διδασκαλία-μάθηση σε τυπικά, μη τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα
  • Διδακτική μουσικών οργάνων και μουσικών συνόλων: φιλοσοφία, μεθοδολογίες και καλές πρακτικές
Λέξεις-κλειδιά προφορικότητα, πρακτικές διδασκαλίας, άτυπη μουσική μάθηση
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και καταγωγή από την Αλεξανδρούπολη ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Μουσική Εκπαίδευση σε τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα. Εμπειροτέχνης στη Λύρα Θράκης, ενώ φοιτά στο τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιωαννίνων και είναι κάτοχος ανωτέρων θεωρητικών Ευρωπαϊκής μουσικής (Αντίστιξη, Αρμονία). Εργάζεται ως εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας  εκπαίδευσης στην Αθήνα  με εμπειρία σε πλαίσια τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης και δημιουργικής απασχόλησης.