Η διερεύνηση και η ερμηνείας της μουσικής συμπεριφοράς παιδιών στον χώρο του Νηπιαγωγείου

Άννα Αρχοντοπούλου

Προφορική Ανακοίνωση

Συνεδρία Μουσικές εμπειρίες στο σχολείο ( Saturday, 16-Apr-22 10:30:00 EEST )
Περίληψη

Η μουσικότητα των παιδιών είναι έμφυτη (Barett, 2010· Gordon, 2013· Malloch & Trevarthen, 2009) και παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών που περιλαμβάνουν ρυθμική έκφραση, κίνηση, τραγούδι, φωνητικό αυτοσχεδιασμό, μουσικό παιχνίδι και σύνθεση (Welch, 2006· Young, 2002). Ως ειδική εκπαιδευτικός παρατηρούσα καθημερινά πως η κίνηση, τα ρυθμικά παιχνίδια, η σύνθεση ρυθμικών μοτίβων με κρουστά σώματος, το τραγούδι, ο φωνητικός αυτοσχεδιασμός και η ακρόαση συνέθεταν την αυθόρμητη συμπεριφορά των παιδιών στο Νηπιαγωγείο. Οι προσωπικές μου παρατηρήσεις με ενέπνευσαν να προβώ στη διεξαγωγή μιας εις βάθος μελέτης, με απώτερο στόχο να μελετήσω ενδελεχώς, να περιγράψω και να ερμηνεύσω τη μουσική συμπεριφορά που παρουσιάζουν αυθόρμητα τα 20 παιδιά μιας σχολικής τάξης Νηπιαγωγείου. 

Τα ερευνητικά ερωτήματα της έρευνας εστίαζαν: 1) στη διερεύνηση των χαρακτηριστικών της μουσικής συμπεριφοράς, 2) στην εξέταση των λόγων ενεργοποίησής της και 3) στην κατανόηση των λειτουργιών και της εκδήλωσής της. Πρόκειται για μια έρευνα μελέτη περίπτωσης, η οποία στόχευε στη διερεύνηση της μουσικής συμπεριφοράς της συγκεκριμένης ομάδας παιδιών, έτσι όπως αυτή εκδηλώνεται αυθόρμητα. Με σκοπό να δοθούν πιο ουσιαστικές απαντήσεις στα  παραπάνω ερευνητικά ερωτήματα, διερευνήθηκε παράλληλα με την ομάδα και η μουσική συμπεριφορά τεσσάρων περιπτώσεων παιδιών της ομάδας, οι οποίοι έδρασαν ως βασικοί πληροφοριοδότες. Πιο αναλυτικά, συλλέχθηκαν ποιοτικά δεδομένα μέσω παρατηρήσεων και σημειώσεων πεδίου κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού στις γωνιές της τάξης, του προγεύματος και του διαλείμματος στον προαύλιο χώρο του σχολείου. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με το σύνολο της ομάδας των παιδιών, τις τέσσερεις περιπτώσεις παιδιών της ομάδας, τους γονείς των τεσσάρων περιπτώσεων και την υπεύθυνη εκπαιδευτικό της τάξης σε διάστημα τριών μηνών.

Η  ενδελεχής μελέτη αρχικά ανέδειξε, πως η αυθόρμητη συμπεριφορά των παιδιών στο Νηπιαγωγείο αποτελείται από τα μουσικά στοιχεία της φωνής, της κίνησης, του ρυθμού και της ακρόασης. Επιπρόσθετα, έγιναν αισθητά κάποια κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των παραπάνω μουσικών στοιχείων, τα οποία λειτούργησαν ως γνώμονας για την κατηγοριοποίηση των συμπεριφορών σε ευρύτερες θεματικές ενότητες. Ακόμη, τα προκαταρκτικά ευρήματα της έρευνας έδειξαν πως η μουσική συμπεριφορά των παιδιών είναι δυνατό  να ενεργοποιηθεί οποιαδήποτε στιγμή της σχολικής ημέρας είτε λόγω οπτικού ερεθίσματος είτε λόγω κάποιας προηγούμενης εμπειρίας των παιδιών. Επίσης, αποκαλύφθηκε ότι με την παραγωγή των μουσικών συμπεριφορών τα παιδιά ικανοποιούσαν την ανάγκη τους για συναισθηματική έκφραση, αισθητική απόλαυση, σωματική ανταπόκριση, διασκέδαση και επικοινωνία. Τέλος, η επιρροή των μέσων ήταν εμφανής στη μουσική συμπεριφορά των παιδιών, καθώς το ρεπερτόριο και το μουσικό τους παιχνίδι αποτελούνταν από μουσική από διαφημίσεις, παιδικές ταινίες και βιντεοπαιχνίδια. 

Η έρευνα επιδιώκει τον προβληματισμό των εκπαιδευτικών και την ανακάλυψη νέων τρόπων ενσωμάτωσης της μουσικής στα γνωστικά αντικείμενα που συμβαίνουν στο πλαίσιο της τάξης.

Θεματικοί Άξονες
  • Ταυτότητες και ετερότητες στη μουσική και τη μουσική εκπαίδευση
  • Μουσικές εμπειρίες στο σχολείο, στο ωδείο και στην κοινότητα
  • Σύνδεση της μουσικής εκπαίδευσης με την καθημερινή ζωή
  • Μουσικές εμπειρίες, δια βίου μουσική μάθηση και ευζωία
Λέξεις-κλειδιά χαρακτηριστικά μουσικών συμπεριφορών, παιδιά προσχολικής ηλικίας, λειτουργίες μουσικών συμπεριφορών
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Η Άννα Αρχοντοπούλου εργάζεται ως Νηπιαγωγός ειδικής αγωγής τα τελευταία πέντε χρόνια. Κατέχει τον τίτλο της Υποψήφιας Διδάκτωρ στον τομέα της Μουσικής Παιδαγωγικής της σχολής Τεχνών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Για τις ανάγκες του διδακτορικού της τίτλου διερεύνησε τη  μουσική συμπεριφορά παιδιών νηπιακής ηλικίας στον χώρο του Νηπιαγωγείου. Έχει δημοσιεύσει την προσωπική της έρευνα για τις απόψεις των εκπαιδευτικών αναφορικά με την επίδραση της μουσικής στα παιδιά με αυτισμό στο περιοδικό International Journal of Educational Research Review.