Η μουσική στη σύγχρονη εποχή εκτιμάται πως συντελεί σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας μέσα από ένα διευρυμένο πεδίο ερευνών, οι οποίες εστιάζουν στο πώς η μουσική ενασχόληση και δημιουργία μπορεί να αναπτύξει και να προωθήσει τα θετικά συναισθήματα των ανθρώπων που εμπλέκονται σε αυτή τη δραστηριότητα (MacDonald et al., 2012∙ Kamioka et al., 2014). Έρευνες υποστηρίζουν ότι η συμμετοχή  σε μουσικά σύνολα και ομάδες ενδέχεται να δημιουργεί ένα θετικό αποτέλεσμα στη μείωση αρνητικών συναισθημάτων, όπως άγχος και ψυχική πίεση (Sanal & Gorsev, 2014).

Ωστόσο δεν υπάρχει ακόμη αρκετά τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση σχετικά με το φάσμα των πτυχών της μουσικής δραστηριότητας και πώς αυτές επηρεάζουν καθορισμένες συνθήκες ή πτυχές της ψυχικής ευεξίας και ευημερίας. Ειδικότερα η αναπαραγωγή μουσικής είναι μια πολύπλοκη δραστηριότητα που εκτός των άλλων εστιάζει και στην κοινωνική έκφανσή της και πιθανώς να ασκεί μη λεκτικές σωματικές και πνευματικές διεργασίες (MacDonald & Wilson, 2014).

Το συγκεκριμένο συμπόσιο εστιάζει στην επίδραση που έχει η μουσική πράξη και δημιουργία στην ψυχική ευεξία ερασιτεχνών μουσικών στην Ελλάδα και Κύπρο. Μέσα από πρόσφατες έρευνες σε χορωδιακά και οργανικά κοινοτικά σύνολα καθώς και σε ατομικά μαθήματα μουσικής σε ωδεία, θα περιγραφεί, διερευνηθεί και αναλυθεί κατά πόσο οι ερασιτέχνες μουσικοί βιώνουν ψυχική ευεξία μέσω της μουσικής πράξης.

Στα κοινοτικά σύνολα που αφορούν σε χορωδίες και μπάντες ερασιτεχνών οι έρευνες αφορούν άτομα (κυρίως ενήλικες) που συγκεντρώνονται τακτικά (τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα) για να τραγουδούν ή για να παίζουν κάποιο μουσικό όργανο σε χορωδία ή σε συμφωνική μπάντα στην Ελλάδα και την Κύπρο αντίστοιχα. Οι συμμετέχοντες στα μουσικά σύνολα (φωνητικά ή οργανικά) αποτελούν μια κοινότητα η οποία συντελεί στην ανάπτυξη μιας σημαντικής καλλιτεχνικής εμπειρίας με πολλαπλά οφέλη και θετική επίδραση σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας. Παράλληλα η ανάπτυξη σχέσεων και κοινωνικών δεσμών εντός των συνόλων διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο κοινωνικό δίκτυο γι’ αυτούς (Scott, 2000).

Πολύπλευροι πιθανοί μουσικοί εαυτοί και η σύνδεσή τους με την ευζωία μέσα από συμμετοχή σε μουσικές δραστηριότητες

H παρούσα εισήγηση προτείνει ένα θεωρητικό πλαίσιο – αυτό των ‘πολύπλευρων πιθανών μουσικών εαυτών’ (manifold musical possible selves) (Creech, Varvarigou and Hallam, 2020) – που δίνει τη δυνατότητα σε ερασιτέχνες μουσικούς ανεξαρτήτου ηλικίας, επιπέδου μουσικής κατάρτισης, και άλλων χαρακτηριστικών, να δημιουργήσουν μουσικές εμπειρίες που ενισχύουν την προσωπική τους ανάπτυξη και ευζωία μέσα από τη συμμετοχή σε μουσικές δραστηριότητες. Παραδείγματα από μουσικά προγράμματα όπου ερασιτέχνες μουσικοί μιλούν για τους πολύπλευρους πιθανούς μουσικούς τους εαυτούς και πώς αυτοί συμβάλλουν στην ευζωία τους θα παρουσιαστούν μαζί με προτάσεις για το ρόλο των μουσικών συντονιστών στην ενίσχυση του αισθήματος της ευζωίας στους συμμετέχοντες σε ερασιτεχνικές μουσικές δραστηριότητες.

Ψυχική ευζωία και μουσική ενασχόληση ερασιτεχνών χορωδών στην Ελλάδα 

Η συγκεκριμένη παρουσίαση θα εστιάσει σε πορίσματα πρόσφατων ερευνών που αφορούν τις απόψεις ερασιτεχνών χορωδών σχετικά με το ρόλο που παίζει η συμμετοχή τους σε χορωδιακά σύνολα στην ψυχική τους ευζωία και τη συναισθηματική τους αποφόρτιση.

Ψυχική ευζωία και μουσική ενασχόληση ερασιτεχνών μελών φιλαρμονικών ορχηστρών στην Κύπρο 

Η συγκεκριμένη παρουσίαση θα εστιάσει σε πορίσματα πρόσφατων ερευνών που αφορούν τις απόψεις ερασιτεχνών μελών φιλαρμονικών ορχηστρών σχετικά με το ρόλο που παίζει η συμμετοχή τους σε οργανικά σύνολα στην ψυχική τους ευζωία και τη συναισθηματική τους αποφόρτιση. 

Ατομικό μάθημα οργάνου και ευζωία στο πλαίσιο της ωδειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα - One-to-one instrumental teaching and well-being in conservatoires in Greece

Έχει παρατηρηθεί ότι οι σπουδαστές μουσικών οργάνων, ειδικά σε προχωρημένο επίπεδο σπουδών στο πεδίο της Δυτικής λόγιας μουσικής, συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα σωματικής και ψυχικής εξάντλησης που σχετίζονται με το άγχος της απόδοσης και την εξαντλητική μελέτη (Moore, Burland & Davidson, 2003), κάτι που συχνά τους οδηγεί στην παραίτηση από τις σπουδές τους (Zabuska, 2018). Συγχρόνως, το ατομικό μάθημα μουσικών οργάνων παραμένει ένας τομέας αρκετά συντηρητικός αφού σε μεγάλο βαθμό δεν έχει επηρεαστεί από τις σύγχρονες τάσεις της μουσικής παιδαγωγικής όπως έχει συμβεί με τη γενική μουσική εκπαίδευση (Gaunt et al., 2021). Σε πολλές χώρες έχουν αρχίσει να εξετάζονται τρόποι με τους οποίους η ωδειακή εκπαίδευση μπορεί να εκσυγχρονιστεί έτσι ώστε να προωθηθεί η ευημερία των σπουδαστών μέσα από την ελεύθερη έκφραση, τη δημιουργικότητα, την ελευθερία των επιλογών, εξασφαλίζοντας έτσι την αφοσίωση, τη συνέχεια και την ευχαρίστηση στη μάθηση (Evans, 2015). Σύμφωνα με τη θεωρία του αυτο-προσδιορισμού (SDT) η ικανοποίηση των τριών βασικών ψυχολογικών αναγκών (BPN) της αυτονομίας, της επάρκειας και της κοινωνικής συσχέτισης επιδρά καθοριστικά στην σχέση των σπουδαστών με τη μουσική και προωθεί την ευζωία τους (Bonneville-Roussy et al., 2020). Στην παρούσα εισήγηση θα παρουσιαστούν τρόποι με τους οποίους μπορούν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτές στο ατομικό μάθημα οργάνου με σκοπό και να ανοίξει μια γενικότερη συζήτηση για την  ωδειακή εκπαίδευση στην Ελλάδα.

• Μουσικές εμπειρίες στο σχολείο, στο ωδείο και στην κοινότητα
• Μουσικές εμπειρίες, δια βίου μουσική μάθηση και ευζωία

Ο Γιάννης Μυράλης  είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Μουσικής Παιδαγωγικής και Σαξοφώνου στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στη διδασκαλία των μουσικών του κόσμου, στην οργανική μουσική εκπαίδευση και στα ερασιτεχνικά μουσικά σύνολα ενηλίκων και στην ιστορία της Κυπριακής μουσικής εκπαίδευσης. Έχει πλούσια διδακτική εμπειρία σε σχολεία και πανεπιστήμια στην Κύπρο και τις ΗΠΑ, ενώ έχει παρουσιάσει σε εθνικά και διεθνή συνέδρια μουσικής παιδαγωγικής, εθνομουσικολογίας και σαξοφώνου. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ. Είναι μέλος του Δ.Σ. του ECMTA και πρόεδρος του Forum for Instrumental and Vocal Teaching της ISME. Παράλληλα, έχει πλούσια εμπειρία ως σαξοφωνίστας με διάφορα σύνολα μουσικής δωματίου. 

Η Μαρία Βαρβαρίγου είναι Λέκτορας στη Μουσική Εκπαίδευση στο Mary Immaculate College, University of Limerick. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν το ρόλο της μουσικής στην υγεία και ποιότητα ζωής σε όλες τις ηλικίες, διδασκαλία και μάθηση της μουσικής στην πρωτοβάθμια, τριτοβάθμια και επαγγελματική εκπαίδευση, διαγενεακές μουσικές δραστηριότητες και συμπερίληψη. Έχει γράψει δύο βιβλία Active Ageing with Music: supporting wellbeing in the Third and Fourth Ages (2014), που έχει εκδοθεί από το IoE University Press; και Contexts for Music learning and participation: developing and sustaining musical possible selves through informal, non-formal and formal practices (2020) που έχει εκδοθεί από το Palgrave, με τις Andrea Creech and Susan Hallam.

Η Άλκηστις Τόγια  είναι απόφοιτος του τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. (πτυχίο με ενσωματωμένο μεταπτυχιακό, 2002), απόφοιτος του μεταπτυχιακού τμήματος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου στον τομέα της μουσικής παιδαγωγικής (MMus in Music Education, 2020). Από το Νοέμβριο του 2020 συνεχίζει τις σπουδές της ως υποψήφια διδάκτωρ στο Τ.Μ.Σ. του Ε.Κ.Π.Α. με επιβλέποντα καθηγητή τον μαέστρο και καθηγητή του τμήματος Παύλο Σεργίου.  Επιπλέον αποφοίτησε με δίπλωμα από τη σχολή πιάνου και μονωδίας του Ωδείου Αθηνών (2001 και 2004 αντίστοιχα), και πτυχίο Αντίστιξης (2007).  Διευθύνει τα τελευταία δέκα χρόνια χορωδίες ενηλίκων ερασιτεχνών χορωδών στη Θεσσαλονίκη. Επίσης έχει λάβει μέρος σε μουσικοπαιδαγωγικά συνέδρια της Ε.Ε.Μ.Ε., της ΕΑS, του ΠΑ.ΜΑΚ. και της Διεύθυνσης Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας  Ά/θμιας εκπαίδευσης νομού Θεσσαλονίκης ως εισηγήτρια σε εργαστήρια και ημερίδες για τη φωνητική αγωγή ενηλίκων ερασιτεχνών χορωδών με στόχο την ευζωία, αλλά και για τους μαθητές στη δημόσια πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης από τον Οκτώβριο του 2019 έως τον Οκτώβριο του 2021. Από το 2004 εργάζεται ως μόνιμη εκπαιδευτικός μουσικής στην Ελληνική δημόσια εκπαίδευση. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζει στην ψυχική ευεξία των ενηλίκων ερασιτεχνών χορωδών μέσω της συμμετοχής τους σε χορωδιακά σύνολα.  

Η Άση Κονδυλίδου είναι υποψήφια διδάκτωρ Μουσικής Παιδαγωγικής του Τμήματος Τεχνών του ΕυρωπαικούΠανεπιστήμιου Κύπρου, διπλωματούχος πιάνου και σύνθεσης, (dipABRSM, Music Performance, Instrumental Teaching, Music Theory G8), και κάτοχος των τίτλων ΒΑ (Honours) Humanities with Music (OU), MMus in Music Education (EUC), και MA in Technologies of Learning and Communication (EUC). Εργάζεται ως καθηγήτρια πιάνου και θεωρητικών στο Ελληνικό Ωδείο και στο Εθνικό Ωδείο με ιδιαίτερη εξειδίκευση στην προετοιμασία για τις εξετάσεις του Associated Board of the Royal Schools of Music στο πιάνο και τα θεωρητικά της μουσικής. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τις νέες μεθοδολογίες στη διδακτική των οργάνων και των θεωρητικών της μουσικής, τις θεωρίες κινήτρων και την ευζωία. Είναι μέλος της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ΕΕΜΕ), και της European Piano Teachers Association (EPTA).