Η ιστορία των συναισθημάτων ως βάση για τη συναισθηματική αγωγή στο μάθημα της μουσικής

Ράπτης Θεοχάρης

Προφορική Ανακοίνωση

Συνεδρία Ταυτότητες και ετερότητες και μουσική εκπαίδευση ( Saturday, 16-Apr-22 10:30:00 EEST )
Περίληψη

Στη σημερινή εποχή γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για τη σημασία της συναισθηματικής επάρκειας των παιδιών. Εξαιτίας της σχέσης που έχει η μουσική με τα συναισθήματα, είναι σημαντικό να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος της σε εκπαιδευτικά πλαίσια προς μια κατεύθυνση συναισθηματικής αγωγής. Αυτός ο επαναπροδιορισμος θα πρέπει ασφαλώς να λαμβάνει υπόψη του τις κατακτήσεις της ψυχολογίας της μουσικής τα τελευταία χρόνια (Juslin, 2019). Αυτό όμως που αναδύεται ακόμη περισσότερο ως ανάγκη, είναι να επανεξεταστούν οι συναισθηματικοί στόχοι στο πλαίσιο της μουσικής αγωγής. Στην εργασία αυτή επιχειρείται μια ιστορική και φιλοσοφική διερεύνηση, καθώς μέσα από μια φουκωικής οπτικής αρχαιολογική και γενεαλογική προσέγγιση των συναισθημάτων (Foucault, 2011-2013), προτείνεται αρχικά να τεθεί ως άξονας εξέτασης η ιστορία τους (Plamper, 2015). Συνδέονται έτσι άμεσα στοιχεία της ιστορικής προσέγγισης, που απαντά στο «τι ήταν», με τη φιλοσοφική διερεύνηση, που απαντά στο «τι θα όφειλε να είναι», στον χώρο της μουσικοπαιδαγωγικής έρευνας (Phillips, 2008). Στόχος δεν είναι η αναπαράσταση του συναισθηματικού παρελθόντος, αλλά η κριτική αντιμετώπιση του παρόντος, καθώς θα επιδιωχτεί να καταδειχτούν τόσο η ενδεχομενικότητα των συναισθημάτων, όσο και οι βαθύτερες προϋποθέσεις του εκάστοτε ιστορικο-κοινωνικού πλαισίου που επιτρέπουν και καθορίζουν τη βίωση και έκφρασή τους (Zembylas, 2005). 

Στόχος των παραπάνω είναι να γίνει σαφές στους εκπαιδευτικούς, ότι η μουσική στον χώρο της εκπαίδευσης θα μπορούσε να οδηγεί σε μια κριτική αντιμετώπιση του τρόπου που βιώνουμε και εκφράζουμε συναισθήματα και στη συνειδητοποίηση των σχέσεων εξουσίας που εκφράζονται μέσα από αυτά. Η μουσική, φέροντας σε όλες τις εκφάνσεις της τα ίχνη φύσης και πολιτισμού, προσωπικής βιογραφίας και συλλογικών βιωμάτων, καθώς και του ανθρώπου ως ψυχοσωματική ολότητα, μπορεί να αποτελεί το πεδίο υπέρβασης των διχοτομιών στις θεωρητικές προσεγγίσεις του συναισθήματος, μεταξύ δηλαδή εκείνων που τα βλέπουν ως παγκόσμια και φυσικά, εκείνων που τα αντιμετωπίζουν αποκλειστικά ως κοινωνικές κατασκευές και εκείνων που τα τοποθετούν απόλυτα στη σφαίρα του προσωπικού. Η σχέση μουσικής και συναισθημάτων καθιστά τη μουσική αγωγή προνομιακό πεδίο, στο οποίο παιδιά και εκπαιδευτικοί μπορούν να βιώσουν, να εκφράσουν, να αναγνωρίσουν, αλλά και να αναστοχαστούν κριτικά πάνω σε αυτά, πάντα βέβαια ανάλογα με τις ανάγκες κάθε ηλικίας. 

Θεματικοί Άξονες
  • Σύνδεση της μουσικής εκπαίδευσης με την καθημερινή ζωή
  • Ζητήματα αναπαραστάσεων και ιδεολογιών στη μουσική εκπαίδευση (φυλή, φύλο, γλώσσα, τάξη, κουλτούρα κ.ά.)
  • Ιδεολογίες και κοινωνικές-πολιτικές αξίες στα προγράμματα σπουδών μουσικής
Λέξεις-κλειδιά Μουσική αγωγή και συναισθήματα, συναισθηματική επάρκεια, ιστορία των συναισθημάτων, γενεαλογία των συναισθημάτων
Γλώσσα Ελληνική
Βιογραφικό σημείωμα εισηγητή/ών

Ο Θεοχάρης Ράπτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Σπούδασε Φιλοσοφία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Μουσική Παιδαγωγική, Μουσικολογία και Φιλοσοφία στο Ludwig-Maximilians-Universität του Μονάχου στη Γερμανία. Μετά τον τίτλο Magister στο Τμήμα Μουσικής Παιδαγωγικής, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Παναγιώτη & Έφης Μιχελή. Τα ειδικά του ερευνητικά ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη μουσική εκπαίδευση στις μικρές ηλικίες, τη φιλοσοφία της μουσικής αγωγής, τη συστηματική μουσική παιδαγωγική και τη σχέση της μουσικής αγωγής με τα συναισθήματα.