Όλο και περισσότερες ερευνήτριες και ερευνητές στρέφουν το ενδιαφέρον τους στις μουσικές εμπειρίες των παιδιών εκτός σχολικής τάξης (π.χ. σχολική αυλή, σπίτι, κοινότητα). Τα μουσικά παιχνίδια της αυλής συνιστούν κοινότητες μουσικής πρακτικής (βλ. Barrett, 2012) στις οποίες τα παιδιά συμμετέχουν αυτοβούλως, έχουν έλεγχο της δραστηριότητάς τους και διερευνούν τις ταυτότητες και τις αξίες τους. Τα ευρήματα που προκύπτουν από σχετικές έρευνες συνεισφέρουν στην κατανόηση των μουσικών-κοινωνικών συμπεριφορών των παιδιών η οποία μπορεί να εμπλουτίσει τις διαδικασίες της μουσικής διδασκαλίας-μάθησης σε τυπικά πλαίσια (βλ. Harwood & Marsh, 2012). 

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται ευρήματα από εθνογραφική έρευνα με αντικείμενο τα μουσικά παιχνίδια των παιδιών στις σχολικές αυλές (Saltari & Welch, 2022). H μελέτη εστίασε στα κίνητρα των παιδιών για τη συμμετοχή τους στα μουσικά παιχνίδια, στις ταυτότητες που εκδηλώνουν και στις αξίες που διαπραγματεύονται στις μουσικές επιτελέσεις τους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το 2017 σε εννιά Δημοτικά σχολεία σε τρεις γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας και διήρκησε έξι μήνες. Η συλλογή των δεδομένων έγινε αρχικά με γενική παρατήρηση του συνολικού μαθητικού πληθυσμού του κάθε σχολείου κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων και έπειτα με εστιασμένη παρατήρηση των παιδιών που έπαιζαν μουσικά παιχνίδια. Στη συνέχεια, ακολουθώντας τη μέθοδο της σκόπιμης δειγματοληψίας, πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις και βιντεοσκοπήσεις στις οποίες συμμετείχαν εθελοντικά 53 παιδιά που είχαν γνώση για τα μουσικά παιχνίδια και την επιθυμία να μοιραστούν τις πρακτικές τους. Για την ανάλυση των δεδομένων από την παρατήρηση και τις συνεντεύξεις ακολουθήθηκε η μέθοδος της θεματικής ανάλυσης. Οι βιντεοσκοπήσεις αναλύθηκαν με βάση την πολυτροπική θεωρία (Kress, 2000) και παράλληλα αντλήθηκαν στοιχεία από προηγούμενες μελέτες με ανάλυση πολυτροπικών κειμένων (Bezemer, 2014· Bishop & Burn, 2013).

Από την ανάλυση των δεδομένων διαφάνηκε ότι τα κίνητρα είχαν κοινωνικές διαστάσεις και περιλάμβαναν την επιθυμία για συνεργασία, την επιτυχή ολοκλήρωση ενός δύσκολου παιχνιδιού, την ανάδειξη νικήτριας, κ.ά. Κατά τη διάρκεια των μουσικών επιτελέσεων, οι συμμετέχουσες εκδήλωναν πτυχές των μουσικών-κοινωνικών ταυτοτήτων τους καθώς διαχειρίζονταν ζητήματα ιεραρχίας, αποδοχής ή απόρριψης και συγκλίσεων ή εντάσεων στη βάση φιλικών και έμφυλων σχέσεων. Επιπλέον, διαπραγματεύονταν τις προσωπικές και κοινωνικές αξίες τους διατηρώντας ή αλλάζοντας τους στίχους και τις κινήσεις των παιχνιδιών. Συνολικά, τα μουσικά παιχνίδια αποτέλεσαν μέσο προσωπικής, διαπροσωπικής και κοινωνικής εξερεύνησης.

H κατανόηση του κόσμου των παιδιών συνιστά προϋπόθεση για αποτελεσματικές διαδικασίες διδασκαλίας-μάθησης στην τάξη. Υπό αυτό το πρίσμα, αναδεικνύεται η σημασία σχεδιασμού και υλοποίησης δραστηριοτήτων στο μάθημα της μουσικής που συνάδουν με την ουσία και τη γοητεία των μουσικών παιχνιδιών της αυλής. 

• Ταυτότητες και ετερότητες στη μουσική και τη μουσική εκπαίδευση
• Μουσικές εμπειρίες στο σχολείο, στο ωδείο και στην κοινότητα
• Σύνδεση της μουσικής εκπαίδευσης με την καθημερινή ζωή

H Ρεγγίνα Σαλτάρη διδάσκει στο αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα της Μουσικής Παιδαγωγικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου (EUC). Eίναι διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Μουσική Παιδαγωγική από το Institute of Education, University of London. Η διδακτορική της διατριβή ήταν εθνογραφική και διερεύνησε τα μουσικά παιχνίδια των παιδιών σε σχολικές αυλές στην Ελλάδα. Τα ακαδημαϊκά-ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τις πρακτικές άτυπης μουσικής μάθησης, τις μουσικές ταυτότητες των παιδιών και εφήβων, καθώς και την εθνογραφία ως ερευνητική μεθοδολογία στη μουσική παιδαγωγική. Έχει εργαστεί σε σχολεία στην Ελλάδα και στο Λονδίνο ως καθηγήτρια μουσικής, βιολιού και αγγλικών. Είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ISME), της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση (ΕΕΜΕ), και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μουσική στα Σχολεία (EAS).

Η Ζωή Διονυσίου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσικής Παιδαγωγικής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Είναι διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Μουσική Παιδαγωγική στο σχολείο και στην κοινότητα», συντονίστρια της Θερινής Ακαδημίας Μουσικής Παιδαγωγικής, Επιστημονική Υπεύθυνη του Επιμορφωτικού Προγράμματος «Μουσική αγωγή στην προσχολική ηλικία» (ΚΕΔΙΒΙΜ Ιονίου Πανεπιστημίου). Συντονίζει μουσικές δράσεις του Πανεπιστημίου στην κοινότητα. Είναι συνδιευθύντρια σύνταξης του περιοδικού Μουσικοπαιδαγωγικά (Ε.Ε.Μ.Ε.) και μέλος επιστημονικών επιτροπών πολλών συνεδρίων και διεθνών περιοδικών. Ερευνητικά εστιάζει στη μουσική αγωγή κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία, στα παραδοσιακά παιχνιδοτράγουδα, και στη διδακτική της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Από το 2012 έχει δημιουργήσει την Ομάδα Μουσικοπαιδαγωγικών Δράσεων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών «Ανέβα μήλο - Κατέβα ρόδι», με στόχο την αξιοποίηση της ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης.