Στο πεδίο της μουσικής εκτέλεσης, ένα ζήτημα που απασχολεί τους εκπαιδευτικούς μουσικής είναι το πότε και πώς η ερμηνεία ενός μουσικού έργου πρέπει και δύναται να προσανατολίζεται σε ένα σύστημα αναφορών. Αν αποδεχόμαστε τη μουσική αναφορικότητα, τότε ποια είναι η φύση των αντικειμένων αναφοράς; Τι σημαίνει «αναπαράσταση» σε ένα μη-λεκτικό πολιτισμικό αντικείμενο όπως η μουσική; Τα μουσικά σημεία έχουν ως αναφορά μόνο μουσικές ή μόνο εξωμουσικές οντότητες; Ή μήπως και τα δύο; Οι αντιπαραθέσεις σχετίζονται με τη δυσκολία ομοφωνίας σχετικά με αυτό που χαρακτηρίζουμε ως νόημα στη μουσική.

Η αναπαράσταση αναφέρεται ή υποδηλώνει την αναγνώριση και ερμηνεία κάποιου φαινομένου (γεγονότος, αντικείμενου, χαρακτήρα, δράσης, κατάστασης κ.ά.) μέσα από συστήματα σημασίας που κωδικοποιούν ιδεολογίες, στάσεις, κοινωνικές συμβάσεις και σύμβολα, μεταξύ άλλων. Οι κόσμοι της αναπαράστασης μπορεί να είναι πραγματικοί ή μεταφυσικοί/φανταστικοί. Η εποχή της αναπαράστασης, στη σκέψη του Nancy (2007), ξεκινά τη στιγμή που το ανθρώπινο είδος αποκτά επίγνωση της ταυτότητάς του με βάση δεδομένα χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει η έννοια της ανθρωπότητας χωρίς την έννοια της αναπαράστασης.

Αρκετοί θεωρητικοί από το πεδίο της μουσικής σημειωτικής και της φιλοσοφίας της μουσικής συμφωνούν ότι ένα μουσικό έργο μπορεί να έχει αναπαριστατικό νόημα επειδή έχει δομικά στοιχεία, ισοδύναμα των οποίων μπορούν να εντοπιστούν στα φαινόμενα του κόσμου, στη βιολογία και στις συμπεριφορές των ανθρώπων, στη λεκτική-συναισθηματική και σωματική τους επικοινωνία (προσωδία της φωνής και χειρονομίες) καθώς και σε συμβάντα της ζωής (Davies, 2001). Επίσης, η θεωρία των τόπων προτείνει ένα σύνολο αρχών για το αναπαραστατικό νόημα της μουσικής (βλ. Hatten, 2004).

Τα παραπάνω ζητήματα έχουν απασχολήσει τους τελευταίους δύο αιώνες τους θεωρητικούς-μουσικολόγους της Δυτικής λόγιας μουσικής και τους εθνομουσικολόγους, ενώ πρόσφατα αποτελούν αντικείμενο συζήτησης από τους φιλοσόφους της μουσικής εκπαίδευσης (Regelski, 2019). Ωστόσο, στο πεδίο της μουσικής διδασκαλίας-μάθησης έχουν πραγματοποιηθεί ελάχιστες έρευνες (Kokkidou & Tsigka, 2017) και όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι είναι μία περιοχή ανεξερεύνητη που αξίζει μεγαλύτερης προσοχής.

Στην παρούσα πρόταση, θα συζητηθεί η έννοια του αναπαραστατικού νοήματος της μουσικής και οι τρόποι ενσωμάτωσης σχετικών αφηγήσεων στα ατομικά μαθήματα οργάνων. Αφετηρία για τη συζήτηση είναι η ιδέα ότι η μουσική έχει σημασιολογικό περιεχόμενο το οποίο μπορεί να είναι ενδομουσικό ή εξωμουσικό. Υπό αυτό το πρίσμα, οι μαθήτριες/μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν στα δομικά και εκφραστικά στοιχεία των έργων που μελετούν, να αυτοσχεδιάσουν ελεύθερα ή βάσει μελωδικών ακολουθιών μιας σύνθεσης και να πειραματιστούν με διασκευές τμημάτων των συνθέσεων. Επιπροσθέτως, μπορούν να επενδύσουν μία μουσική φράση με στίχους ή να εκφραστούν με σωματικές θεατρικές κινήσεις. Δεδομένης της διαχρονικής ανάγκης των ανθρώπων να κατασκευάζουν αφηγήσεις για τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο, να χρησιμοποιούν μεταφορές και να ερμηνεύουν ανθρωπομορφικά τα περιβάλλοντα στα οποία ζουν και ενεργούν, η προτεινόμενη προσέγγιση μπορεί να εξελιχθεί ως μουσικό μεθοδολογικό εργαλείο συνυφασμένο με την πραγματική ζωή και να εμπλουτίσει τις πρακτικές των εκπαιδευτικών μουσικής. Απώτερη προσδοκία είναι να αποτελέσει έναυσμα για έρευνες δράσεις που θα διαφωτίσουν ειδικές πτυχές που απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση.

• Μουσικές εμπειρίες στο σχολείο, στο ωδείο και στην κοινότητα
• Πλουραλισμός και ιεραρχίες αξιών στη μουσική εκπαίδευση
• Σύνδεση της μουσικής εκπαίδευσης με την καθημερινή ζωή
• Ζητήματα αναπαραστάσεων και ιδεολογιών στη μουσική εκπαίδευση (φυλή, φύλο, γλώσσα, τάξη, κουλτούρα κ.ά.)
• Μουσική εκπαίδευση και Κριτική Παιδαγωγική
• Μουσικές εμπειρίες, δια βίου μουσική μάθηση και ευζωία
• Ιδεολογίες και κοινωνικές-πολιτικές αξίες στα προγράμματα σπουδών μουσικής
• Το κρυφό πρόγραμμα σπουδών στο σχολείο και στο ωδείο (σιωπηρές αξίες, μουσικός ηγεμονικός λόγος)
• Η μουσική διδασκαλία-μάθηση σε τυπικά, μη τυπικά και άτυπα περιβάλλοντα
• Πολυτροπικές δράσεις στη μουσική εκπαίδευση
• Πολύτεχνες παραστάσεις στο σχολείο, στο ωδείο και στην κοινότητα
• Διδακτική μουσικών οργάνων και μουσικών συνόλων: φιλοσοφία, μεθοδολογίες και καλές πρακτικές

Η Χριστίνα Τσίγκα ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην ειδίκευση βιολιού του ΤΜΕΤ του Πα.Μακ., στην τάξη του Δημήτρη Χανδράκη. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος σπουδών στο πεδίο της Σημειωτικής και των Πολιτισμικών Σπουδών (Π.Δ.Μ.) και υποψήφια διδάκτορας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Παρακολούθησε πληθώρα σεμιναρίων βιολιού με καταξιωμένους καθηγητές όπως οι: Lewis Kaplan, Ara Malikian, Margherita Marseglia και Marilyn McDonald. Από το 2010 διδάσκει σε Μουσικά Σχολεία και ωδεία. Είναι μέλος της ESTA UK και της Ε.Ε.Μ.Ε. ως μέλος του ΔΣ (2014-2016) και αντιπρόεδρος (2018-σήμερα). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη διδακτική του βιολιού σε μικρές ηλικίες, με έμφαση σε νέες μεθοδολογίες.

Νικόλαος Ζαφρανάς. ΒΑ & ΜΑ στην Πιανιστική Εκτέλεση (Πανεπιστήμιο Μουσικής, Graz, Αυστρία), διδακτορικό στη Μουσική Εκπαίδευση (Πανεπιστήμιο Brunel, Λονδίνο). Συμβούλος Ψυχικής Υγείας εκπ. στην Ψυχοθεραπεία Gestalt (Gestalt Foundation Θεσσαλονίκης). Έχει διακριθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εμφανίσεις σε ρεσιτάλ, συναυλίες μουσικής δωματίου και συνοδείες σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, τη Ν. Αφρική και τη Βόρεια Αμερική. Ηχογραφήσεις του υπάρχουν σε CD, στο youtube κ. α. Ιδρυτικό μέλος του συνόλου “Piandaemonium” και του “Transcription Ensemble”. Αναπληρωτής Καθηγητής Μουσικής Παιδαγωγικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.