Στον χώρο των Ανθρωπιστικών Επιστημών και της Αγωγής, νέοι όροι κλειδιά είναι η κατανόηση, η αποδοχή και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, με στόχο συμπεριληπτικές κοινωνίες και κοινότητες σύμφωνα με τα δημοκρατικά ιδεώδη. Αλλά τι εννοούμε ως διαφορετικότητα; Η διαφορετικότητα είναι μια έννοια ομπρέλα που περιλαμβάνει άτομα ή κοινωνικές ομάδες που διαφοροποιούνται από την κυρίαρχη κουλτούρα λόγω γλώσσας, φυλής, θρησκεύματος, φύλου κ.λπ. Όσον αφορά την διαφορετικότητα στο φύλο και στον σεξουαλικό προσανατολισμό, στη διεθνή βιβλιογραφία, ο όρος «sex» αναφέρεται σε βιολογικές διαφορές ενώ ο όρος «gender» χρησιμοποιείται στη συζήτηση κοινωνικών και πολιτισμικών δομών που βασίζονται σε έμφυλες διαφορές (Κοκκίδου, 2022). Κατά την Γαλανού (2014), η ταυτότητα φύλου (gender identity) γίνεται κατανοητή ως ο εσωτερικός και ατομικός τρόπος σεξουαλικής εμπειρίας και έκφρασης που μπορεί να συμπίπτει ή και να μη συμπίπτει με το φύλο (sex) που προσδιορίσθηκε και καταγράφηκε νομικά κατά τη γέννηση. Όσον αφορά τον σεξουαλικό προσανατολισμό, αυτός αναφέρεται στην ικανότητα κάθε ατόμου να αισθάνεται συναισθηματική ή/και σεξουαλική έλξη προς άτομα διαφορετικού φύλου από το δικό του/της, ή προς άτομα του ιδίου φύλου, ή προς περισσότερα του ενός φυλά.

Στις πολιτισμικές σπουδές, υπάρχουν διακριτοί κλάδοι που εστιάζουν στην διαφορετικότητα των έμφυλων ταυτοτήτων και συναίνεση για τη χρήση του γενικού όρου «LGBTIQ+” (lesbian, gay, bisexual, transgender, intersex and queer or questioning και το + αποδίδει οτιδήποτε πέρα από αυτές τις ομαδοποιήσεις) καθώς αναφέρεται σε ανθρώπους που εκδηλώνουν αποκλίνουσες σεξουαλικές συμπεριφορές κατά το μέτρο των κοινωνικά αποδεκτών συμβάσεων. Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει, αντίστοιχα, ο όρος ΛΟΑΚΤΙ+ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι, Τρανς, Κουήρ, Ίντερσεξ, +), ο οποίος αναφέρεται από την Ελληνική Κυβέρνηση, στο κείμενο της Εθνικής Στρατηγικής του 2021 για την ισότητα και τα δικαιώματα των μελών της κοινότητας. 

Η εκπαίδευση είναι ένας θεσμός που έχει τη δυνατότητα και τη δύναμη να προάγει τις αξίες της συμπεριληπτικότητας και τις άρσεις των διακρίσεων σε βάρος των διαφορετικών ‘άλλων’. Ωστόσω, η πράξη διαψεύδει τα οράματα και τις σχετικές διακηρύξεις. Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2014), το 96% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα, ηλικίας 18 έως 24 ετών, δήλωσε ότι κατά την σχολική εκπαίδευση έγινε αποδέκτης αρνητικών σχολίων ή υπήρξε μάρτυρας ακραίας περιθωριοποίησης μαθητών/τριων που θεωρούνταν ως ΛΟΑΤΚΙ+. Αυτό ήταν το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ μετά την Κύπρο. Στην ίδια έρευνα διαπιστώθηκε ότι σχεδόν ένας στους τρεις ερωτηθέντες, στοχοποιήθηκε ακόμη και από τους εκπαιδευτικούς λόγω της εκδήλωσης ΛΟΑΤΚΙ+ τύπου συμπεριφορών. 

Στο πεδίο της μουσικής εκπαίδευσης, παρόλο που έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό η συζήτηση περί κοινωνικής δικαιοσύνης, μόνο τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται άρθρα που επισημαίνουν τη σπουδαιότητα διαπραγμάτευσης ζητημάτων φύλου και σεξουαλικότητας. Πιο συγκεκριμένα, οι συγγραφείς τεκμηριώνουν τους προβληματισμούς τους αναφορικά με τον ηγεμονικό-πατριαρχικό λόγο των έμφυλων αναπαραστάσεων στη σκηνή της δημοφιλούς μουσικής και όχι μόνο (Tobias, 2014). Εν ολίγοις, τον 21ο αιώνα, οι εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να διδάσκουν περί των συνθέσεων λευκών Ευρωπαίων ανδρών συνθετών ενώ αγνοούν εσκεμμένα ή άθελά τους queer εκτελεστές και δημιουργούς. 

Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί η ανάδειξη των προβλημάτων του ΛΟΑΤΚΙ+ μαθητικού πληθυσμού με εστίαση στο μάθημα της μουσικής και στον ρόλο των εκπαιδευτικών μουσικής σε σχέση με το ρεπερτόριο (ακουστικό και οπτικοακουστικό υλικό) και την ερμηνεία του. Η προσέγγιση θα είναι βιβλιογραφική, εμπλουτισμένη με στοιχεία αυτοεθνογραφικής έρευνας. Αξίωμα είναι, ότι η συμπεριληπτική εκπαίδευση αφορά και τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά με απώτερο στόχο την ανοιχτότητα και τον σεβασμό σε κάθε είδους διαφορετικότητα σε έναν κόσμο που αλλάζει. 

• Ταυτότητες και ετερότητες στη μουσική και τη μουσική εκπαίδευση
• Ζητήματα αναπαραστάσεων και ιδεολογιών στη μουσική εκπαίδευση (φυλή, φύλο, γλώσσα, τάξη, κουλτούρα κ.ά.)
• Μουσική αγωγή, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρώπινα δικαιώματα

Η Σοφία Αγγελίδου είναι εκπαιδευτικός μουσικής, μουσικολόγος και ερευνήτρια. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα της Σημειωτικής και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτ.Μακεδονίας.  Παρακολούθησε μαθήματα μουσικολογίας και διεύθυνσης χορωδίας στην Μουσική Ακαδημία Pantso Vladigerov της Σόφιας, ενώ έχει εργαστεί με υποτροφία στο Institute of Education στο Λονδίνο υπό την επίβλεψητου καθηγητή κ. Graham Welch. Από το 2003 εργάζεται ως εκπαιδευτικός μουσικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ (2005-2008), και της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση (2016-2018), ενώ σήμερα είναι ταμίας της Ε.Ε.Μ.Ε. Μιλάει Αγγλικά, Ιταλικά και Βουλγάρικα